کتیرا

بیشتر گون هایی که از آنها کتیرا به دست می آورند در ارتفاعات 1200 تا 3100 متر روییده می شوند. روش تولید صمغ و جمع آوری آن در نواحی مختلف ایران با کشورهای دیگر متفاوت می باشد، ولی آنچه که در ایران انجام می پذیرد، مورد توجه و قابل قبول است.

صمغ ها را می توان در سال اول زندگی گیاه به دست آورد ولی درجه مرغوبیت آنها از نظر تجاری خوب نیست، به طوری که ترجیح داده می شود که در سال دوم زندگی گیاه از آن محصول برداری نمایند. بدین ترتیب که پایه گیاه را 5 سانتیمتر گود کرده و ساقه های گیاه را به وسیله چاقوهای مخصوص شکاف می دهند. این شکاف ها را که محتوی صمغ می باشند برای مدت 12 تا 24 ساعت رها می کنند و بعد از دو روز صمغ های بیرون آمده را جمع آوری می نمایند.

برای اینکه گیاه صمغ بیشتری تولید کند، بعد از شکاف دادن مقداری گیاه در بالای سر درختچه می سوزانند و معتقدند گیاه به دلیل دیدن این منظره متألم می شود و اشک می ریزد که این اشک ها همان محصول کتیرا می باشد. البته این مسئله عمومیت ندارد. در ایران، عراق و برخی کشورهای دیگر کتیرای بدست آمده را از نظر مرغوبیت درجه بندی می نمایند. نوع خوب آن در داروسازی به مصرف رسیده و نوع مرغوب آن به عنوان ماده اولیه در صنایع غذایی و بافندگی به کار برده می شود.

به طور کلی کتیرا را از نظر شکل به دو دسته تقسیم می کنند:

نوع مفتولی ( Ribbon ) و نوع خرمنی ( Flake ). نوع مرغوب کتیرای ایران دارای 2.5 سانتیمتر طول و 1.2 سانتیمتر عرض می باشد. رنگ آن سفید مایل به زرد بوده و کمی شفاف و شاخی شکل می باشد. این کتیرا بدون بو و دارای مزه بسیار جزیی است. به مقدار خیلی کم در آب حل شده ولی به صورت توده های ژلاتین شکل تورم حاصل می نماید. اگر به محلول خیسانده آن کمی محلول لوگول اضافه کنیم رنگ آبی بسیار ضعیفی حاصل می شود، در صرتی که نوع کتیرای اسمیرنا ( Smyrna ) به علت داشتن مقدار زیادی نشاسته رنگ قوی تری ایجاد می نماید.

موارد استفاده:

همانطور که ذکر شد کتیرای نوع مرغوب را در داروسازی به عنوان عامل سوسپانسیون کننده گردهای غیرمحلول به کار می برند. علاوه بر این از آن در فراورده های مختلف دارویی برای امولوسیون کردن رزین ها و روغن ها استفاده به عمل می آورند. کتیرا را در صنعت قرص سازی و حب سازی به عنوان بهم چسباننده و در صنایع آرایشی به خصوص در لوسیون ها، کرم ها دست و کرم های بدون چربی به عنوان نرم کننده و امولوسیون کننده به کار می برند. همچنین از آن به عنوان ماده چسباننده برای دندان مصنوعی استفاده به عمل می آید. نوع مرغوب کتیرا در صنعت پارچه بافی به خصوص چیت سازی مورد استفاده قرار می گیرد.

در پزشکی سنتی کتیرا را به عنوان برطرف کننده گرفتگی صدا به کار برده و آن را بخصوص برای ناراحتی های سینه توصیه نموده و برای آن خاصیت ملین و ضددردهای کلیه و مثانه قائل می باشند. علاوه بر این از کتیرا به عنوان پادزهر سموم استفاده نموده و همچنین برای برطرف کردن ناراحتی های چشم مورد استفاده قرار می داده اند.