در فصل زمستان گیاهان چکار میکنند؟

در فصل زمستان برگهای درختان ریخته و همه شاخه ها خشک به نظر میرسند و تقریبا همه باغچه ها و جنگلها رنگ خاکستری به خود میگیرند. همه ما میدانیم این فصل زمان خواب گیاهان است اما تصور بسیاری از ما از خواب گیاهان اشتباه است. بر خلاف تصور عموم، خوابیدن گیاه به این معنی نیست که هیچ فعالیتی انجام نمیدهد بلکه همانند خوابیدن ما انسانها، بسیاری از عملکردهای حیاتی گیاه در سردترین ماههای سال نیز فعال است.

برای مثال گیاه بهارگل یا یونجه زرد ( yellow rattle ) که با نام علمی Rhinanthus minor شناخته میشود، یک علف وحشی یکساله است که بذرهای آن حداقل سه ماه نیاز به دمای سرد 0 5 تا 0 درجه سانتیگراد دارند تا بتوانند جوانه بزنند. این چینه سرمایی ( stratification ) نوعی ساعت درونی گیاه است که باعث میشود خواب بذر در بهار به سر بیاید. تحریک جوانه زنی این بذرها در اسفند ماه که سایر گیاهان تازه شروع به رشد کرده اند، صورت میگیرد. هنگامی که جوانه رشد میکند، ریشه های آن به علفهای دیگر در حال رشد که در مجاورت آن قرار دارند میرسد و تا 60% رشد آنها را کاهش داده و فضایی برای رشد گلهای دیگر ایجاد مینماید. از آنجایی که خواب زمستانی بذرهای بهارگال ارثی است، باید همیشه بذرها نهایتا در ماه آبان تا آذر ماه بر روی زمین ریخته شوند.

برخی از گیاهان کوچک از شرایط گرم و طاقت فرسای تابستان بیزارند و به جای آن در زمستان رشد میکنند. این گیاهان یکساله زمستانی زندگی را با جوانه زنی در فصل پاییز شروع میکنند و ساقه و برگهای خود را در زمستان بزرگ کرده و سپس در اواخر زمستان یا اوایل بهار گل میدهند. بذرهای این گیاهان در اواخر بهار رسیده و میریزند و گیاه پیش از بالا رفتن دما و گرم و خشک شدن هوا می میرد. گیاهانی مانند سراسیتوم کوتاه ( Cerastium pumilum ) یا برف تابستان، خاراشکن سه انگشتی ( Saxifraga tridactylites )، یونجه عربی ( Medicago Arabica ) و فستوکا ( Vulpia fasciculate ) در نواحی ساحلی بر خاک بسیار کم عمق و سطحی رویش میکنند که مستعد خشکی و بی آبی است و دمای محیط پایین است بنابراین این گیاه در زمستان رشد میکند. این گیاهان بسیار کوچک هستند (مثلا برف تابستان گلهایی با اندازه کمتر از یک سانتیمتر تولید میکند و تنها سه برگ کوچک دارد).

گیاهان یکساله و چند ساله

گیاهان یکساله تنها یک سال قرار است زندگی کنند. معمولا این گیاهان از بذر رشد میکنند و فصل رشد آنها بهار است. معمولا این گیاهان تولید مثل خود را پیش از پاییز انجام میدهند و در پاییز میمیرند. بذرهای گیاهان یکساله در طول زمستان زنده می مانند و با شروع فصل بهار جوانه میزنند و رشد میکنند. به این ترتیب نسل گیاه تداوم می یابد.

گیاهان چند ساله به گیاهانی گفته میشود که بیش از یک سال عمر میکند. این گیاهان در زمستان نمی میرند بلکه فعالیت خود را به حداقل میرسانند تا زمانی که هوا معتدل شده و بهار فرا برسد.

گیاهان خزان دار و همیشه سبز

گیاهان خزان دار گیاهانی هستند که در فصل پاییز برگهای خود را از دست میدهند. این گونه ها در زمستان به خواب میروند تا انرژی خود را حفظ کنند. از آنجایی که فعالیت این دسته از گیاهان در زمستان خیلی کند میشود، مواد مغذی باید در فصل بهار و تابستان در گیاه ذخیره سازی شوند تا در زمستان مورد استفاده گیاه قرار بگیرند.

گیاهان همیشه سبز خزان ندارند و برگهای خود را در زمستان حفظ میکنند. این درختان در زمستان هم فتوسنتز انجام میدهند اما این کار خیلی کندتر صورت میگیرد.

چگونه گیاهان در زمستان زنده می مانند؟

جالب است بدانید برف زمستانی نه تنها به گیاهان صدمه نمیزند، بلکه برای جلوگیری از سرما زدگی در آنها سودمند است. برف همانند یک لایه عایق پیرامون گیاه را پوشانده و از آن در مقابل سرمای شدید و بادهای سرد محافظت میکند. برف حاوی حبابهای فراوان هوا است که در داخل آن محبوس شده. به همین علت عایق خوبی در مقابل سرماست.

همچنین برف گرمای خاک را حفظ میکند و از یخ زدگی آن زیر خاک جلوگیری مینماید.