گیاه دارویی جدوار سفید از خانواده زنجبیلیان است و خاستگاه آن کشور هند و اندونزی و مناطقی از هیمالیا میباشد. این گیاه به نامهای دیگری چون زدوار، ژدوار، سطوال، زرمباد و زردچوبه سفید نیز خوانده میشود و نام انگلیسی آن Zedoary میباشد. جدوار گونههای مختلفی دارد و دو گونه آن در طب سنتی بیشتر مورد مصرف دارد.
جدوار گیاهی علفی و چند ساله است که ساقههای زیرزمینی و به شکل تخممرغ دارد. ریشه آن حجیم است و به رنگ زرد متمایل به سفید میباشد. برگهای گیاه جدوار، ارتفاع حدود یک متر داشته که نوکتیز و غلافدار میباشند. جدوار سفید بوی معطری دارد که شبیه بوی زنجبیل یا هل بوده و مزه آن تلخ میباشد. قسمت مورد مصرف این گیاه در طب سنتی، ساقههای زیرزمینی آن میباشد.
از ساقه خشک جدوار سفید اسانس معطری تولید میشود که برای ساخت انواع صابون، لوازم آرایش و عطر به کار گرفته میشود.
مردم هندوستان این گیاه را به صورت خوراکی در تهیه انواع سوپ، خورشت و ترشی بکار میگیرند. تایلندیها از آن در سالاد استفاده میکنند و یک نوع سس تند نیز از آن به عمل میآورند.
مهمترین خواص گیاه دارویی جدوار سفید درمان التهاب است. از این گیاه به عنوان یک مسکن و به منظور کاهش دردهای مختلف مثل درد مفاصل، سردرد، شکمدرد و دنداندرد استفاده میشود. کاربرد دیگر این گیاه، حل مشکلات پوستی مثل جوش و آکنه است. ضماد آن را به منظور بهبود سریع زخم استفاده مینمایند.
جدوار سفید خواص آنتی اکسیدانی دارد که جهت تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از بروز بیماریهای قلبی و عروقی مفید میباشد. ابن سینا جدوار سفید را دارویی مناسب در تأمین آرامش و حس شادی بدن ذکر کرده است.
جدوار سفید خواص ضد سمی دارد و به عنوان پادزهر سم مار افعی به کار گرفته میشود. ترکیب این گیاه در کتابی از زکریای رازی به منظور جلوگیری از سفیدی مو نام برده شده است.
به منظور تحمل دردهای شدید معتادین پس از ترک اعتیاد، مصرف جدوار سفید توصیه شده است.
از کاربردهای جدوار سفید به صورت دمنوش یا ماساژ موضعی میتوان به موارد دیگری چون شکستن سنگ کلیه، سنگ مثانه و قولنج، رفع تنگی مجاری ادرار، درمان تب، معالجه مشکلات عصبی مثل صرع، فلج، رعشه، لقوه و بیحسی اعضا، همچنین درمان یرقان و ضعف معده یا سیستم گوارشی، درمان افسردگی، درمان بواسیر و رفع لک و پیسی صورت اشاره نمود.
جدوار سفید به صورت محلول در آب یا دمکرده و یا تونیک ترکیبی با مواد دیگر مورد استفاده قرار میگیرد. این گیاه را میتوان در عرق نعنا مخلوط نموده و جهت رفع استفراغ اطفال یا تقویت معده مصرف نمود. دمکرده آن به منظور تسکین دردهای دوره قاعدگی خانمها توصیه شده است. از روغن جدوار سفید به صورت ماساژ، میتوان به منظور کاهش دردهای واریس کمک گرفت.
ترکیب روزانه دو گرم از این گیاه دارویی با عرقهایی مثل عرق گاوزبان، عرق گلاب، عرق بادرنجوبه یا بیدمشک جهت تقویت قلب و سیستم گردش خون بسیار مفید است. همچنین مخلوط 15 گرم جدوار سفید، 10 گرم سوسنبر، 10 گرم بسفایج، 50 گرم نبات و 10 گرم جعفری تونیک مناسبی است که مصرف ساییده شده این مواد به اندازه روزانه دو قاشق مرباخوری به تنظیم و جریاناندازی قاعدگی خانمها بسیار کمک مینماید.
عوارض خاصی از مصرف مجاز این گیاه دارویی گزارش نشده است ولی خانمهای باردار باید در زمان حاملگی از مصرف آن اجتناب نمایند. افراد گرم مزاج باید آن را با مصلح مصرف کنند و در صورت ابتلا به بیماریهای خاص باید با نظر پزشک متخصص یا طب سنتی استفاده گردد.
ترکیبات تشکیل دهنده جدوار سفید شامل اسانس، سینئول، کامفن، زینجیبرن، بورنئول، کامفور، کورکومین، زئودارین، صمغ، رزین و نشاسته میباشد.
جدوار سفید دارای طبیعت گرم و خشک میباشد و برای افراد گرم مزاج و صفراوی، مصرف آن توصیه نمیگردد. مصلح جدوار سفید شیر تازه و سکنجبین میباشد که میتوان همراه با آن استفاده نمود.
جدوار سفید گیاه دارویی نسبتاً گرانی است و باید هنگام خرید توجه داشت که ریشه گیاهان دیگر به جای آن به خریدار داده نشود. گونه سیاه رنگ این گیاه دارویی نیز به نام جدوار فروخته میشود که باید هنگام خرید به پسوند رنگ آن دقت نمود.