نارنگی پونکن (Ponkan tangerine) یا نارنگی یونسی از معروفترین و مرغوبترین گونههای نارنگی و مرکبات داخل کشور بوده و متعلق به گروه نارنگیهای ماندارین میباشد. نارنگی پونکن از ارقام نارنگیهای بذردار است و بذر آن در سال 1347 توسط مهندس یونس ابراهیمی از ایالت فلوریدا به ایران وارد شده است.
مهندس یونسی از دانش آموختگان رشته باغبانی بود که در سال 1345 با استفاده از بورس تحصیلی به آمریکا اعزام شد و در رشته میوههای گرمسیری و نیمه گرمسیری در دانشگاه فلوریدا در مقطع فوق لیسانس تحصیل نمود. وی پس از مراجعت به کشور بذر این نارنگی را به ایران آورد و با انجام پژوهشها و آزمایشات فراوان به عنوان یک گونه بازارپسند در شمال ایران به پرورش و تولید تجاری رساند. از دیگر خدمات مهندس یونسی معرفی میوه کیویفروت، پیوند 75 گونه مرکبات بر روی درخت نارنج و ساخت غنیترین باغ کلکسیونی مرکبات در ایران بود.
میوه نارنگی یونسی یا پونکن، از نظر اندازه از سایر گونههای نارنگی درشتتر است و از نظر فروش در رتبه خوب و مورد پسندی در بازار تجاری جای گرفته است. نارنگی پونکن پوستی صاف و ضخیم دارد و پوست آن تا حدودی به داخل میوه چسبیده است. نارنگی پونکن دارای دانه است و نافی کوچک دارد و شکل آن گرد است. گوشت آن کاملاً نارنجی رنگ است و آبدار و خوشمزه میباشد.
نارنگیهای گروه ماندارین به طور عمده در جنوب شرقی آسیا کشت میشوند. نارنگی قبل از آنکه کامل رسیده شود، رنگی سبز دارد و طبع آن از نظر طب سنتی، سرد و تر میباشد.
نارنگی پونکن خواص غذایی فراوانی دارد و با توجه به وجود مقادیر زیاد ویتامین سی، جهت درمان سرماخوردگی و آنفلوانزا، تقویت سیستم ایمنی بدن، درمان کمخونی و افزایش جذب آهن مفید میباشد. مواد فلاونوئیدی نارنگی به کاهش دیابت و جلوگیری از تشکیل و رشد سلولهای سرطانی بخصوص سرطان پستان در خانمها کمک میکند. ویتامینهای B موجود در نارنگی برای سلامت جنین بسیار مفید است و به هضم مناسب غذا و درمان یبوست و سلامتی سیستم گوارش منجر خواهد شد. مصرف نارنگی پونکن به علت مقادیر زیاد فیبر، باعث افزایش متابولیسم بدن میشود و به کاهش وزن کمک مینماید. پتاسیم فراوان موجود در نارنگی پونکن نیز باعث تنظیم فشارخون و تقویت سیستم گردش خون و جلوگیری از سکتههای قلبی خواهد شد.
از پوست نارنگی روغنی تهیه میشود که جهت کاهش التهاب، درمان دردهای سیستم گوارشی، تشنج، تب و عفونت و به منظور سمزدایی و تصفیه کبد به کار گرفته میشود.
نهال نارنگی پونکن یا یونسی درختی بالارونده و سالآور است و مخصوص مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری میباشد. آب و هوای مناطق کاشت نارنگی پونکن نباید زیاد خشک یا زیاد مرطوب باشد.
به علت پرمحصول و پربار بودن، خطر شکستن آن در اثر وزش باد یا سنگین شدن در برفهای زمستانی وجود دارد. نهال نارنگی یونسی در برابر سرما حساس است و مقاومت کمی دارد.
درختان نارنگی جهت رشد مناسب به 6 ساعت تابش نور آفتاب در روز نیاز دارند و در صورت فراهم نبودن نور مناسب، رشد آنها متوقف میگردد.
دمای مناسب جهت رشد نهال نارنگی پونکن محدوده 15 تا 25 درجه سانتیگراد است.
نارنگی پونکن درختی همیشه سبز است و میوه آن در انتهای شاخهها تولید میشود. ارتفاع درخت نارنگی پونک به 4 تا 5 متر میرسد. این گونه از نارنگی جزو ارقام زودرس نارنگی به حساب میآید. میوه نارنگی پونکن در اواسط آبان تا اواسط دی ماه به بار مینشیند. نارنگی یونسی هنگام رسیدن میوهها باید سریع از درخت چیده شود چون ماندن زیاد بر روی درخت باعث از بین رفتن کیفیت آن خواهد شد و به صورت پفکی در خواهد آمد.
نارنگی پونکن را از طریق بذر نیز میتوان کاشت که در صورت مساعد بودن تمام شرایط بین 4 تا 7 سال زمان میبرد تا درخت نارنگی شروع به ارائه محصول کند، لذا کاشت نهال بهترین روش تولید این محصول است.
جهت کاشت نهال نارنگی یونسی باید گودالی به قطر حدود 80 سانتیمتر ایجاد کرده و پس از قرار دادن نهال در داخل آن، گودال فوق را با کمی کود پوسیده دامی و ماسه رودخانهای پرکنیم. هنگام پر کردن گودال بهتر است که خاک را لگدکوب کرده تا فضای خالی بین خاک کاملاً از بین رفته و نهال بخوبی در جای خود مستقر شود. بهتر است گودال پس از پر شدن حدود ده تا بیست سانتیمتر بالاتر از سطح زمین قرار گیرد تا از پوسیدگیهای قارچی نهال جلوگیری شود.بدنه نهال نارنگی پونکن را باید با استفاده از قیم محکم و ثابت نگه داشت.
نهال نارنگی پونکن در هفتههای اول به دو تا سه بار آبیاری در هفته نیاز دارد و بعد از آن، آبیاری یک بار در هفته کفایت میکند. آبیاری باید به صورت متوسط باشد و ریشه نهال نباید در آب غرقابی شود.
نارنگی پونکن از نظر کوددهی باید سه تا چهار بار در سال در فصول رشد کوددهی شود که بهترین زمان آن از اواخر اسفند تا اوایل مرداد ماه است. در فصل زمستان نباید به درخت نارنگی کود داد زیرا گیاه در شرایط استراحت میباشد و نباید رشد جدید داشته باشد. بهترین نمونه کود جهت کوددهی به نهال نارنگی پونکن، کود اسید هیومیک، کود کامل 10x و کود جلبک دریایی است که با روشهای محلول پاشی، چال کود، همراه با آبیاری و پخش سطحی صورت میگیرد.
درخت نارنگی پونکن را باید پس از رشد کامل به صورت سالیانه و در حد متوسط و سبک، هرس نمود. بهترین زمان انجام هرس، اواسط زمستان و آغاز بهار است که مرکز آن خیلی انبوه و پرشاخه شده باشد.
از آفات نهال نارنگی پونکن میتوان به کنه، حلزون، لکه قهوهای، شپشک، سپرداران، گموز ریشه و پروانه برگخوار نام برد.
بهترین نمونه خاک جهت کاشت نهال مرکبات از جمله نارنگی پونکن، خاکهای لومی میباشد که باید از زهکشی خوب برخوردار باشد. خاکهای سبک برای این نهال مناسب نمیباشد. خاک محل کاشت نارنگی یونسی نباید ایستایی آب داشته و باید بتواند به راحتی آب را از خود عبور دهد.
در بازار تجاری، نهالهای نارنگی به گونههای بسیار متنوعی تقسیم بندی شده است که میتوان به عنوان نمونه به نارنگی کلمانتین، فلسطینی، تانجلو، پاکستانی، فورچون، یاشار، ایشیکاوا و هاشیموتو اشاره نمود و باید هنگام خرید به نوع نهال دقت نمود.
نهال نارنگی پونکن باید از نظر ظاهری بدون آفت بوده و ریشهای سالم و قوی و بدون پیچیدگی داشته باشد.