۱۳۹۴ بیست و ششم اردیبهشت

ذرت

zea maysMaize که به فارسی ذرت نامیده میشود، گیاهی از خانواده پوآسه بومی مکزیک و گوآتمالا می باشد. نیاز های این گیاه عبارتند از نور: زیاد رطوبت: کمی مرطوب دمای محیط: 21 تا 32 درجه سانتیگراد خاک: خاک های عمیق، حاصلخیز و زهکشی شده با بافت متوسط

دانستنیهای علمی

نام علمي

zea mays

نام لاتين

Maize

خانواده (تيره)

Poaceae

بررسی های باستان شناسی و فسیل شناسی گیاهی نشان می دهد که ذرت پیوسته به صورت یک گیاه زراعی عمده تقریباً از 5000 سال پیش در مکزیک و گواتمالا کشت می شده است و بومی این نواحی است. کریستف کلمب، یک سال پس از ورود به قاره آمریکا، بذر ذرت را با خود به اسپانیا برد. این گیاه از آنجا به پرتقال و سپس به دیگر کشورهای اروپایی برده شد. از آنجا هم این گیاه به قاره آفریقا و تعدادی از کشورهای آسیایی از جمله هند و ژاپن راه یافت.

کشورهای عمده تولیدکننده ذرت عبارتند از: ایالات متحده آمریکا، یوگسلاوی و رومانی، روسیه، ایتالیا، چین، آرژانتین، برزیل و آفریقای جنوبی. در ایران ذرت معمولا در گرگان و گنبد، خوزستان، کرمانشاه، خراسان، گیلان و مازندران تولید می گردد.

خصوصیات - معرفی

ذرت يک گياه زراعى تک لپه اى ساقه بلند است و با توجه به تيپ هاى مختلف مى تواند داراى ساقه هاى فرعى يا پنجه نيز باشد. برگ هاى اين گياه به طور متناوب و به‌ صورت افتاده در طرفين ساقه قرار گرفته‌اند؛ زاويهٔ بين برگ و ساقه نزديک به ۹۰ درجه است. در صورتى که تراکم بوته در واحد سطح زياد باشد سايه افکنى برگ ها سبب کاهش فعاليت هاى فتوسنترى آنها مى شود. اما واريته هایى با برگ هاى راست وجود دارند که مى توانند بالا بودن تعداد بوته در واحد سطح را بدون کاهش فوق العاده شدت فتوسنترى تحمل کنند.

سيستم ريشهٔ اين گياه مانند ساير غلات مشتمل است بر ريشه اوليه، ريشه هاى جانبى بذری و ريشه هاى نابجا.

گل هاى نر و ماده در اين گياه زراعى روى يک بوته ولى در جاهاى مختلف قرار دارند. تکپايه بودن از ويژگى هاى خوب ذرت است که کنترل گرده افشانی، مطالعات ژنتيک و به نژادى را براى متخصصان آسانتر کرده است.

شرایط نگهداری ذرت

نور مورد نياز

زیاد

آبياري و رطوبت

کمی مرطوب

دماي مورد نياز

21 تا 32 درجه سانتیگراد

خاک مورد نياز

خاک های عمیق، حاصلخیز و زهکشی شده با بافت متوسط

ذرت با وجود آن که یک گیاه گرمسیری است، نمی تواند آب و هوای بسیار گرم را تحمل کند. مناسب ترین محیط برای کشت آن، ناحیه ای است که دمای آن دست کم به مدت 3 تا 4 ماه متوالی، 21 تا 32 درجه سانتیگراد باشد. در صورتی که دمای اواسط تابستان ناحیه کشت ذرت، کمتر از 18 درجه سانتیگراد باشد یا میانگین دمای تابستان کمتر از 13 درجه باشد، میزان رشد گیاه کاهش یافته و در صورت طولانی شدن کاهش دما، کشت ذرت غیر ممکن خواهد بود.

معمولاً در مراحل گسترش برگ ها، گرده افشانی و تشکیل دانه که اغلب در ماه های گرم تابستان صورت می پذیرد، گیاه ذرت به آب زیادی نیاز دارد. تعداد دفعات آبیاری تحت تأثیر خاک، آب و هوا و ... قرار دارد که بین 2 تا 15 بار متغیر است. زراعت ذرت در مناطقی که بارندگی سالیانه 250 تا 2500 میلیمتر دارند به صورت دیم هم امکان پذیر می باشد.

میزان عملکرد ذرت در خاک های عمیق، حاصلخیز و زهکشی شده با بافت متوسط بیشتر است. ذرت نسبت به کمبود اکسیژن که ناشی از رطوبت یا وجود لایه های فشرده زیرزمینی می باشد، بسیار حساس است. همچنین ذرت قادر است در خاک هایی با PH حدود 5.5 تا 8 هم رشد نماید. البته PH مناسب برای آن 6 می باشد.

پی اچ کمتر از 6 معمولاً میزان جذب کلسیم را در گیاه کاهش می دهد.کود شیمیایی، بویژه کودهایی که دارای نیتروژن ، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد و همچنین منگنز، آهن، روی و مولیبدن باشند برای بالا بردن سطح تولید ذرت بسیار ضروری هستند. مناسب ترین زمان برای استفاده از کود در بهار و قبل از بذرکاری یا هم زمان با آن است. بهترین روش برای ریختن کود، به فاصله 5 سانتیمتری از بذر و به عمق 3 تا 5 سانتیمتری از بذر می باشد.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

دانه ذرت به رنگ سفید، زرد یا مخلوطی از این دو یافت می شود. خوراک هایی که با ذرت سفید تهیه می شوند، معمولاً مرغوب ترند. دانه ذرت دارای سه بخش آندوسپرم، گیاهک و پریکارپ است. پروتئین موجود در دانه به عوامل مختلفی از جمله محیط، نوع گیاه و شرایط کشت و زراعت بستگی دارد و بین 8 تا 15 درصد متغیر است. پروتئین عمده ذرت زئین می باشد نقش مهمی در تغذیه انسان ایفا می کنند.

میزان روغن دانه ذرت، 4 درصد بوده که بیشتر در گیاهک قرار دارد. از گیاه ذرت استفاده های مختلفی می کنند. از آسیاب نمودن دانه ذرت، آرد ذرت تهیه می کنند که خود در تهیه غذاهای مختلف بکار می رود. از ساقه و برگ های ذرت در صنایع کاغذ و مقوا سازی و همچنین تولید کاغذ دیواری استفاده می کنند. از آرد ذرت در تولید چسب، صابون و از نشاسته آن در صنایع رنگرزی، داروسازی، مرکب سازی و پلاستیک سازی استفاده می نمایند.

ذرت از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است.

پماد ذرت خشک کننده زخم ها می باشد.

ذرت غذای خوبی برای پیشگیری سرطان است.

استفاده مداوم از ذرت از کرم خوردگی دندان جلوگیری می کند.

روغن ذرت کلسترول خون را پائین می آرود.

روغن ذرت برای درمان اگزما و بیماری های پوستی مفید است.

كاكل ذرت را قبل از رسیدن كامل میوه یعنی قبل از پژمرده شدن آن می چینند و به سرعت خشك می كنند. كاكل ذرت بعد از خشك شدن رنگ قهوه ای پیدا می كند.

برای درست كردن دم كرده كاكل ذرت، ‌مقدر 30 گرم از آ ن را در یك لیتر آب جوش ریخته و به مدت پنج دقیقه دم کنید. كاكل ذرت دارای مقدار زیادی پتاسیم است، به همین دلیل دم كرده آن ادرار آور است و آرام كننده دستگاه ادراری است.

درد و ناراحتی های دستگاه ادراری را تسكین می دهد.

سنگ مثانه، ‌التهاب و درد مثانه را از بین می برد.

كاكل ذرت بطور كلی دستگاه ادراری را تمیز می كند.

به غیر از كاكل ذرت از برگ، ریشه و ساقه بلال نیز استفاده طبی به عمل می آید.

جوشانده ساقه وسط بلال خونریزی بینی را بند می آرود.

برای دفع سنگ مثانه از جوشانده برگ های ذرت استفاده كنید.

جوشانده ریشه ذرت برای سوزش مجاری ادراری مفید است.

جوشانده وسط ذرت درد شكم و معده را از بین می برد.

در قدیم برای معالجه سوزاك از جوشانده ساقه بلال استفاده می كردند .

نحوه تکثیر ذرت

از بیماری های مهم گیاه ذرت، سیاهک ذرت و سیاهک خوشه ذرت می‌باشد. عامل این دو بیماری به ترتیب ، U.maydis و Sphacelotheca reiliana می باشند. بیماری سیاهک معمولی ، برگ ها و ساقه ها را آلوده نموده و سیاهک بلال ذرت، گل ماده یا بلال را آلوده نموده و توده ای از اسپورهای قارچ را جانشین بافت های سالم گیاه می کند. بیماری های عمده برگ ذرت عبارتند از: زنگ برگ و پژمردگی باکتریایی، پوسیدگی دانه، خوشه، ریشه و ساقه هم از بیماری های قارچی هستند که بندرت دیده می شوند. ضدعفونی نمودن بذر ذرت با تیزام، ارتوساید و ارازان در کنترل این بیماری ها مفیدند.

تکثیر ذرت از طریق کشت بذرهای آن صورت می گیرد. بهترین زمان برای کاشت ذرت، زمانی است که دمای خاک در عمق 7 تا 8 سانتیمتری به مدت 3 تا 4 روز متوالی در فصل بهار، تقریبا 13 درجه سانتیگراد باشد. اگر کشاورز قادر نیست که دمای خاک را اندازه‌گیری نماید، می تواند از میانگین دمای هوا در ساعت 7 صبح و 12 ظهر استفاده کند.

سایر اطلاعات

برداشت محصول:

برای برداشت محصول، رطوبت دانه باید بین 20 تا 25 درصد باشد. اگر قرار باشد که محصول برداشت شده را مورد مصرف دام قرار دهند، ذرت را می توان با رطوبت 25 تا 28 درصد هم برداشت کرد. امروزه برداشت بلال را با دستگاه های بلال چین و همچنین جدا نمودن دانه های ذرت را از بلال، با دستگاه دانه کن انجام می دهند. دستگاه بلال چین، بلال ها را از بوته می چیند و غلاف های آن را جدا می کند. دستگاه دانه کن هم دانه های ذرت را از بلال جدا می نماید. برای انبار کردن دانه های بلال ، باید رطوبت آنها را به 17 درصد رساند. دمای انبار نباید بیش از 10 درجه سانتیگراد باشد. البته دانه های با رطوبت بیش از 17 درصد را می توان در دماهای بالاتر هم نگهداری نمود.