۱۳۹۴ هفدهم خرداد

گندم شعیر ابلیس

Triticum dicoccumEmmer wheat که به فارسی گندم شعیر ابلیس نامیده میشود، گیاهی از خانواده گندمیان بومی خاور میانه می باشد. نیاز های این گیاه عبارتند از نور: زیاد رطوبت: کمی مرطوب دمای محیط: نواحی نیمه گرمسیری تا معتدل خاک: خاک های غنی و کودهی ازته ی مناسب

نام علمي

Triticum dicoccum

نام لاتين

Emmer wheat

خانواده (تيره)

Poaceae

خصوصیات - معرفی

گندم از مهم ترین غلات است. این گیاه در گونه های وحشی و اهلی موجود است. گندم از گیاهان گلدار تک لپه ای یکساله و تیره گندمیان می باشد.

گندم، گل آذین سنبله‌ای دارد. از هر گره آن یک برگ به وجود می آید. سنبلچه گندم متشکل از دو گلوم و سه گلچه می باشد. گاهی تعداد گلچه ها به ۹ هم می رسد. دانه گندم بین دو پوشش قاشق مانند به نام های پوشک بیرونی (لما) و پوشک درونی (پالئا) قرار گرفته است. برگ های گندم مانند برگ های سایر غلات (به جز ذرت و ارزن)، نازک و کم عرض بوده و زبانه های کوچکی دارند.

ژن شناسی گندم از بیشتر محصولات دیگر دشوارتر است زیرا برخی از گونه های گندم دیپلوئید هستند و دو رشته کروموزوم دارند در حالی که بسیاری از گونه های دیگر گندم پلی‌پلوئید هستند.

دیپلوئیدها که تنها در مناطق جنگلی و بیابانی هستند و گندم های تک دانه زراعی نیز در این گروه قرار دارند.

تتراپلوئیدها که به حالت وحشی هستند و گندم های اِمِر یا شعیر ابلیس (emer) و دوروم (durum) زراعی در این گروه هستند.

هگزاپلوئیدها که شامل گندم نان می‌شوند.

گندم های شعیر ابلیس یکی از گونه های گندم های سرخ می باشد.

شرایط نگهداری گندم شعیر ابلیس

نور مورد نياز

زیاد

آبياري و رطوبت

کمی مرطوب

دماي مورد نياز

نواحی نیمه گرمسیری تا معتدل

خاک مورد نياز

خاک های غنی و کودهی ازته ی مناسب

آبیاری در کشت گندم بسیار حائز اهمیت است. مراحل مهم آبیاری در زراعت گندم عبارتند از :

1- مرحله جوانه زدن (خاک آب)

2- مرحله پنجه دادن (پنجه آب)

3- مرحله ساقه رفتن (ساقاب)

4- مرحله سنبله رفتن) خوشاب)

5- مرحله گل رفتن (گل آب)

6- مرحله دانه بستن (دان آب)

اولین آبیاری پس از کاشت گندم، شروع مرحله داشت را نوید می دهد. مراقبت در این امر یعنی دادن آب اول آن هم به موقع، می تواند تأثیر بسزایی در عملکرد داشته باشد.

گندم نباید بیش از 5 الی 6 روز بدون آب در زمین بماند. چرا که خطر حمله مورچه ها و نیز در صورت وجود کمی رطوبت، خطر پوسیده شدن دانه، آنها را تهدید می کند. در اکثر مواقع آب اول توسط بارندگی انجام می گردد. به منظور بالا بردن درصد سبز مزرعه و یکنواختی آن، آب باید در فاروها به ملایمت جریان داشته باشد و تا سیاه شدن پشته ها ( آبیاری کامل سطح مزرعه ) و جذب آب به وسیله خاک که حدود 20 تا 24 ساعت طول می کشد ادامه یابد.

یکی دیگر از مراحل داشت گندم مصرف کود اوره به صورت سرک می باشد که در زمین های عادی که به موقع کشت گردیده و زیر کشت ذرت نیز نبوده مانند سایر کودها طبق آزمون خاک مصرف می شود ولی در زمین هایی که زیر کشت ذرت (دانه ای و علوفه ای) بوده است، مقداری بیش از حالت عادی، مثلاً 7 تا 8 کیسه در هکتار کود ازته توصیه می شود و مراحل مصرف آن به شرح زیر می باشد:

50 کیلوگرم در زمان کاشت پایه

100 کیلوگرم در مرحله پنجه زنی سرک

150 کیلوگرم در مرحله ساقه رفتن سرک

100 کیلوگرم در مرحله گلدهی سرک

خاک شنی و رسی عمیق با زهکشی خوب، برای رشد گندم مناسب است. اصولاً میزان عملکرد گندم در شرایط دیم (آبیاری با باران)، در خاک های ریز بافت بیشتر است. چون این قبیل خاک ها قادرند آب را بهتر و به مدت طولانی تر در خود نگهدارند. اما در شرایط آبی (که کشاورز خود گیاه را آبیاری می‌کند)، معمولاً گندم زیاد تحت تأثیر بافت خاک خود قرار نمی گیرد. گندم هم مانند سایر گیاهان نمی تواند در خاک خشک جوانه بزند.

گندم بهاره به دلیل ذخیره شدن رطوبت زمستانی در خاک، همواره رطوبت مورد نیاز خود را دارد. اما رطوبت خاک گندم های پاییزه معمولاً فرایند جوانه زنی را با مشکل مواجه می نماید. اگر برای جوانه زنی یا رشد اولیه جوانه، خاک رطوبت کافی نداشته باشد بذرها ممکن است بپوسند یا در معرض صدمات ناشی از سرما قرار گیرند.

شرایط ایده آل برای رشد گندم، آب و هوای خنک در دوره رشد رویشی، آب و هوای معتدل در دوران تشکیل دانه و آب و هوای گرم و خشک در زمان برداشت محصول می باشد. بنابراین در مناطقی که زمستان های سخت دارند، کشت گندم با مشکلاتی از قبیل سرمازدگی زمستانی مواجه می شود. البته باید بدانیم که گندم در برابر خشکی مقاومت چندانی ندارد و نمی واند به مدت طولانی، خشکی و کم آبی را تحمل نماید. اما قادر است خود را با شرایط خشک تا حدی تطبیق داده و با تشکیل یاخته های کوچکتر که در نهایت سبب تشکیل برگ های کوچک شده و در نتیجه روزنه ها کوچک تر می شود، سطح تعریق را کاهش دهد و از اثرات سوء کم آبی تا حدی محفوظ بماند.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

هر چند مواد متشكله گندم در انواع مختلف فرق می كند، ولی بطور متوسط در هر صد گرم گندم، حدود 13.65 درصد آب، 2.53 درصد سلولز، 66.77 درصد نشاسته و دکسترین، 1.45 درصد مواد قندی، 1.85 درصد مواد معطر، 12.58 درصد مواد سفیده ای و گلوتن و 1.75 درصد چربی، وجود دارد.

همچنین مقدار كافی املاح معدنی و ويتامين های گوناگون داشته و برای انسان غذای نسبتاً كاملی است.

علاوه بر مصرف تغذيه، گندم دارای اثر درمانی بسيار می باشد .اگر آرد گندم را بر روی پوست مالش دهيد، التهاب و ورم آنرا از بين می برد و به همين منظور، از قديم گندم را در تسكين التهاب بكار می بردند و برای اين منظور با مقداری مواد ضدعفونی كننده همراه می نمودند تا ميكروب آن را نيز از بين ببرد .

در صنعت از آرد گندم نشاسته می گيرند.

ضماد سوخته ی گندم با موم و روغن جهت جلای رخسار بی نظير است.

گندم چاق كننده و مقوی غرايز جنسی است و بين غذاهایی كه با گندم ساخته می شود، سمنو از همه قوی تر است.

پخته گندم با شكر و بادام به صورت حريره، چنانكه كم كم خورده شود، درمان خونريزی سينه است.

ضماد پخته گندم با روغن زيتون جهت فروبردن ورم های گرم و آب پياز جهت ورم های سرد مفيد است، و با آب گشنيز جهت تحليل ورم های گرم کاربرد دارد.

روغن گندم كه از جوشاندن و پختن گندم در روغن زيتون بدست می آيد. جهت رفع زخم های جلدی كه منشأ عصبی دارد، مخصوصاً در اطفال و همچنين پاك شدن كك و مك و معالجه كچلی و ريزش طبقات شاخی پوست مفيد است .

جوشانده سبوس گندم درمان کننده ی سرفه و زكام های سخت است. جوشانده ی سبوس گندم كه با عسل شيرين شده باشد، بعد از غذا يبوست هایی را كه منشأ آنها تنبلی كبد و تحريكات روده باشد درمان می كند. از سبوس گندم می توان نان سياه هم تهيه كرد، ولی سنگين بوده و ترشی معده را زياد می كند.

نحوه تکثیر گندم شعیر ابلیس

تکثیر گندم از طریق کشت بذرهای آن صورت می گیرد.

برداشت:

در زمان برداشت باید دانه های گندم کاملاً رسیده باشند و از برداشت گندم های نارس خودداری شود. برداشت غلات قبل از رسیدگی کامل بوته باعث پایین آمدن عملکرد و کیفیت محصول می گردد. دانه هایی که رشد کامل نکرده باشند چروکیده و سبک وزن بوده و مقدار نشاسته آنها پایین تر از حد معمول است. تأخیر در برداشت نیز باعث خشک شدن بیش از حد دانه ها شده و در نتیجه درصدی از دانه ها طی خرمنکوبی شکسته می شوند. رها کردن طولانی محصول رسیده در مزرعه باعث ریزش دانه، خوابیدگی بوته ها و افزایش خسارت پرندگان می گردد. در حالت رسیدگی کامل کلش گندم زرد و خشک و دانه گندم نیمه سخت یا سخت می باشد و هنگام پیچیدن ساقه به دور دست ساقه ها شکسته می شوند. در برداشت با کمباین اگر محصول خیلی زود یا خیلی دیر برداشت شود ممکن است به علت صدمه دیدگی یا تلفات دانه ها درآمد حاصله کاهش پیدا کند.

رطوبت گندم در زمان برداشت باید بین 12 تا 14 درصد باشد .چنانچه رطوبت محصول بالا باشد عمل جداسازی بخوبی انجام نشده و در صورتی که رطوبت دانه کم باشد، شکستگی دانه ها زیاد خواهد بود .