وج

خصوصیات - معرفی

گیاه وج یا سوسن صغیر گیاهی چند ساله و تک لپه ای است که در زمینهای مرطوب رشد می کند. بر اساس عدد کروموزومی این گیاه به سه دسته دیپلوئید(2n=24)، ترپیلوئید( 2n=36) که غیر بارور است و تتراپلوئید تقسیم می شود. نوع تریپلوئید شایع تر از بقیه بوده و از تلاقی رقمهای دیپلوئید و تتراپلوئید بدست می آید. بر طبق نظر Thompson، بارزترین تمایز بین ارقام تریپلوئید و دیپلوئید، تعداد رگبرگهای مشخص برگ است که ارقام دیپلوئید یک رگبرگ مشخص میانی دارد و رگبرگهایی که در دو طرف آن قرار می گیرند هم مشخص هستند در حالیکه در ارقام تریپلوئید رگبرگ میانی مشخص و رگبرگهای ثانویه یا کناری مشخص نیستند. از تفاوتهای بین این دو رقم این است که ارقام تریپلوئید قوی تر و بزرگتر از دیپلوئیدها هستند. ارقام تریپلوئید غیر بارور بوده و تخمدانی عقیم و ظاهری چروکیده دارند. این ارقام تکثیر جنسی نداشته و تنها از طریق رویشی تکثیر می شوند.

ارقام تریپلوئید و تتراپلوئید دارای alpha-asarone، Beta-asarone و eugenol هستند اما، ارقام دیپلوئید beta-asarone (β-asarone) ندارند.

وج دارای 1.5 تا 3.5% اسانس است. اسانس وج دارای سزکوئی ترپن و فنیل پروپان است و بر اساس مقدار isoasarone ( نوعی سزکوئی ترپن)وج را به 4 گروه تقسیم می کنند که دسته که در آمرکیای شمالی رشد می کند، فاقد این ماده است. دسته دو که در غرب اروپا است کمتر از 10% isoasarone دارد و دو دسته بعدی تا 96% از این ماده را دارند. Calamerone یک سزکوئی ترپن دیگر است که از ریشه گیاه وج بدست می آید. از دیگر مواد موجود در وج می توان به تاننها، آکورون، سزکوئی ترپن دی کتون، موسیلاژ و نشاسته اشاره کرد.

Acorus متعلق به خانواده Araceae است اما مطالعات اخیر این جنس را در خانواده مربوط به خودش یعنی Acoraceae قرار می دهد.

این گیاه داری برگهایی است که از ساقه زیرزمینی خارج می شود. برگها برافراشته و شمشیری شکل هستند. برگها شبیه برگ زنبق بوده ولی پررنگتر هستند. دارای رگبرگهای مشخص و سطحی صاف است. گاهی حاشیه برگها کمی قرمز رنگ است. گل آذین از نوع spike و دربرگیرنده گلهای زرد کوچکی است. دوره گلدهی از بهار تا تابستان است.

شرایط نگهداری وج

نور مورد نياز متوسط آبياري و رطوبت خیلی مرطوب دماي مورد نياز 15-20 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز همه انواع خاکها به خصوص خاکهای باتلاقی

این گیاه می تواند در نور کامل آفتاب تا کمی سایه رشد کند. وج معمولا در مناطق مرطوب رشد می کند ولی رطوبت متوسط را هم می تواند تحمل کند.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

از این گیاه در طراحی فضای سبز به عنوان یک گیاه آبی استفاده می شود. در مطالعه ای بر روی موشها نشان داده شده است که وج می تواند از سلولهای عصبی در مقابل سکته و ترکیبات شیمیایی محافظت کند. به خصوص، نشان داده شد که وج می تواند از سلولهای عصبی در مقابل آکریل آمید که سبب مسمومیت سلوهای عصبی می شود، محافظت کند. هم برگها و هم ریشه وج آنتی اکسیدانت، ضد باکتری و حشره کش هستند. مطالعات بیان داشتند که این گیاه می تواند برای مقابله با ساس و کنه موثر باشد. مطالعه ای که اخیرا صورت گرفته نشان می دهد که beta-asarone بدست آمده از وج می تواند از تجمع چربی ها جلوگیری کند.

علی رغم خطرات ناشی از وج، از این گیاه برای درمان مشکلات معده ای و روده ای مانند زخم معده، التهابات روده ای، نفخ، بی اشتهایی(anorexia) و دل درد استفاده می شود. از وج برای درمان رماتیسم و سکته های مغزی هم استفاده می شود. برخی افراد از وج به صورت موضعی برای درمان ناراحتی های پوستی استفاده می کنند.

مطالعات بر روی موشها نشان می دهد که روغن بدست آمده از وج باعث کاهش فشار خون می شود. این مطالعات هنوز بر روی انسان انجام نشده است. در یک بررسی نشان داده شد که روغن بدست آمده از وج که فاقد isoasarone است ضد اسپاسم است ولی روغنهای حاوی این ترکیب این خاصیت را نداشتند. برخی مطالعات نیز اشاره کردند که مصرف انواع بدون isoasarone می تواند سبب رفع مشکلات دستگاه گوارش شود. در مطالعات متعددی نشان داده شده است که بخار ناشی از روغن این گیاه می تواند مانع از پوست اندازی حشرات و نابودی آنها شود.

از اسانس این گیاه در صنعت عطرسازی استفاده می شود. از اسانس ریشه وج برای عطر دادن به تنباکوی مورد استفاده در پیپ استفاده می شود. در لیتوانی از این گیاه در تهیه نان هایی معروف به نان سیاه استفاده می شود. این گیاه بومی مصر نیست ولی در آثار باستانی مصر نشان داده شده است که مصریان از این گیاه برای ساخت عطر استفاده می کردند. وج در قرن 16 میلادی وارد انگلستان شد. در انگلستان از این گیاه برای معطر ساختن خانه ها و کلیساها استفاده می شد. امروزه در مصر تصور بر این است که این گیاه تقویت کننده قوای جنسی است. در طب امروزی از این گیاه به عنوان ترکیبی آرام بخش، ملین، مدر و ضد نفخ استفاده می شود. در طب آیورودا( طب سنتی هند) از وج برای مقابله با اثرات جانبی داروهای توهم‌زا استفاده می شود. جویدن ریشه و ساقه این گیاه به سبب داشتن alpha-asarone یا beta-asarone می تواند توهمات بصری را کاهش دهد.

نحوه تکثیر وج

از آنجاییکه رقم شایع از نوع تریپلوئید است و میوه تولید نمی کند، تکثیر این گیاه از طریق رویشی و تقسیم ریزوم است.

هشدار - عوارض جانبی

مصرف خوراکی وج توصیه نمی شود زیرا سبب آسیب به کلیه، رعشه و حمله های ناگهانی می شود. در دوران بارداری و یا سیردهی نباید از این گیاه استفاده کرد. وج بر روی سیستم عصبی مرکزی تاثیر می گذارد و در نتیجه در تداخل با داروهای بیهوشی می تواند سبب افزایش زمان بیهوشی در زمان عملهای جراحی شود. از اینرو 2 هفته قبل از هرگونه عمل جراحی نباید از این گیاه استفاده کرد. وج با داروهای درمان افسردگی (MAOIs) و آرام بخشها تداخل دارد.

خردل سياه موز جو

فیلودندرون برگ انجیری سیوی گوش فیل گرمسیری سیب زمینی پا فیلی