راه های افزایش بازدهی آبیاری در بخش کشاورزی :
اقلیم آب و هوایی در ایران متنوع بوده و دارای آب و هوایی متفاوت در نقاط مختلف است .
به طوریکه در نقاط خشک و گرم - که وسعت زیادی از کشور را تشکیل می دهد - در فصل تابستان درجه حرارت از 34 تا 50 درجه سانتیگراد (93 تا 122 درجه فارنهایت) متغیر است و بارندگیها نیز در قسمت اعظم کشور که جزو مناطق خشک و نیمه خشک می باشد ، محدود به دوره کوتاه زمستان و اوایل بهار آن هم به میزان کم است در نقاط دیگر مانند قسمت شمالی کوههای البرز دارای باران نسبتاً کافی برای کشاورزی می باشد .
در قسمت شمالی فلات مرکزی ایران متوسط بارندگی سالیانه حدود 220 میلی متر است . در حالیکه این مقدار در قسمت جنوبی و جنوب شرقی به حدود 120 میلی متر تقلیل می یابد. به عنوان مثال از مساحت کل کشور حدود 13 درصد کمتر از 100 میلی متر بارندگی و 61 درصد بین 100 تا 250 میلی متر و 17 درصد بین 250 تا 500 میلی متر و 8 درصد بین 500 تا 1000 میلی متر و یک درصد بیش از 1000 میلی متر بارندگی دارند .
پس در کشور ما تقریباً سه اقلیم آب و هوایی غالب وجود دارد که قسمت اعظم آن به وسعت 74 درصد یعنی سه چهارم مساحت آن دارای اختصاصات آب و هوایی خشک و نیمه خشک با بارندگی کمتر از 250 میلیمتر و قسمت دیگر به وسعت 17 درصد دارای بارندگی نسبتاً متوسط بین 250 تا 500 میلی متر جزو مناطق معتدل است و بقیه مساحت آن حدود 9 درصد با بارندگی بیش از 500 میلی متر جزو مناطق مرطوب ایران محسوب می شود .
پس شرایط جوی و میزان بارندگی ایجاب می نماید که در بخش وسیعی از مملکت ، برای کشت انواع محصولات زراعی آبیاری انجام شود و به لحاظ همین اختلاف در اقلیم های آب و هوایی، شیوه های کشت و انواع آنها و همچنین نوع آبیاری با یکدیگر فرق دارند.
مثلاً در مازندران بیشتر نوع کشت شالی است و بیشتر منابع آب قابل استحصال این منطقه برای آبیاری شالیزارها به کار گرفته می شود و تنها روش آبیاری برای شالی ،کرتی با استغراق دائم زمین می باشد . لذا برای بالابردن بازدهی آبیاری باید عواملی مانند میزان تعرق گیاه ، تبخیر از سطح آزاد ، میزان استغراق گیاه و سرازیرشدن آب از مزرعه ، فرونشست عمقی آب در خاک نفوذ عمودی و نفوذ افقی و بالاخره تلفات انتقال آب تا آبگیر مزرعه و شبکه توزیع مربوط به آن را مشخص نمود .
لذا برای افزایش بازدهی آبیاری اقداماتی به شرح زیر ضروری است :
1. قطعه بندی و تسطیح اراضی و بهبود شیب اراضی با ماشین آلات و وسایل تسطیح ، همچنین باید از کشت شالی در اراضی شیبدار و دامنه کوهها و همچنین سواحل دریا به دلیل پرت زیاد آب تا زمانی که اراضی مرغوب قابل کشت در دشت وجود دارد ،جلوگیری شود.
2.پوشش کانالهای آبرسانی و انهار در مناطقی که افت در مسیر آبرسانی مشهود است .
3.کم نمودن نفوذ پذیری خاک بستر در صورتی که نوع خاک سبک و دانه درشت باشد با افزایش رس و تحکیم آن ، در صورتی که امکان پوشش بتونی به دلیل هزینه زیاد مقدور نباشد .
4.از بین بردن پیچ و خمهای کاناهای سنتی و لایروبی انهار و پاک کردن عوامل کند کننده سرعت نظیر : خارو خاشاک و علفهای هرز و همچنین لایروبی و بهسازی شبکه زهکشها و اصلاح آب بندانها با بالابردن حجم ذخیره ای آنها
5.احداث بندها و دریچه های تقسیم و بندهای گابیونی با نصب دریچه و مقسم و اشل اندازه گیری .
6.ایجاد انگیزه برای بالابردن بازدهی آبیاری در کشاورزان .
7.اصلاح و تغییر روشهای آبیاری سنتی به سیستم آبیاری تحت فشار برای سایر محصولات کشاورزی .
8.تهیه و تدوین برنامه گردش آب و اعمال مدیریت بهینه توزیع در بهره برداری از تأسیسات مربوطه . چون بر خلاف روش آبیاری تحت فشار ، سیستمهای آبیاری سطحی مستلزم یک کار مدیریتی و نظارت دقیق در توزیع صحیح است تا یک کار سرمایه گذاری . هرچند کشاورزان با این روش به تجربه آشنایی دارند لیکن پیشرفتهای علمی و انتقال دانش فنی در زمینه بالابردن بازدهی آبیاری به کشاورزان انتقال نیافته است .
تدوین برنامه و اجرای طرح جامع آموزش و ترویج کشاورزی .
مشخص نمودن نوع و بافت خاک هر منطقه و میزان نفوذ پذیری آن .
مقدار آب مود نیاز برای هر هکتار و کیفیت آن در منطقه جهت هر نوع گیاه .
نیاز آبی گیاه در طی مراحل رشد و مشخص نمودن فواصل زمان آبیاری برای هرگیاه با توجه به آب و هوای هر منطقه .
مشخص نمودن انواع گیاهان قابل کشت ( الگوی کشت) در هر منطقه با توجه به شرایط اقلیمی و آب و خاک .
رعایت الگوی کشت توسط کشاورزان و تضمین خرید و فروش این محصولات توسط ارگانهای ذیربط دولتی