كنه‌ ها

نام علمی: Acari

كنهها شامل گروه‌های آبزی و خشكی‌زی هستند. كنههای خشكی‌زی در داخل خاك با جمعیت بسیار بالا دیده میشوند و از مهم‌ترین بندپایان هستند. تعدادی از كنهها بخشی از زندگی خود را بصورت پارازیت می‌گذرانند و ممكن است انگل بندپایان یا مهرهداران باشند. البته تعداد كمی هم بصورت انگل داخلی در داخل بدن حشرات و مهرهداران فعالیت میكنند.

تعدادی از كنهها شكارگر و پِرداتور(Predator) هستند و در داخل خاك روی گیاهان از سایر كنهها مخصوصاً از كنه­های گیاهخوار و تخم حشرات كوچك تغذیه میكنند. به عبارت دیگر تعدادی از گونههای شكارگر در داخل خاك از انواع حشرات كوچك و سایر كنهها، نماتودها و تخم مگسها تغذیه میكنند و جزء موجودات بسیار مفید به حساب میآیند .

تعداد زیادی از كنهها هم گیاهخوار هستند. با كلیسرهای نیرومندی كه دارند بر روی گیاهان خراشهایی ایجاد میكنند و از كلروپلاست، مایع و شیره گیاهی تغذیه میكنند. همچنین تعدادی از گونه‌های گیاهخوار در محیط‌های انباری از غلات، خشكبار و برخی دیگر از غدههای گیاهان زینتی تغذیه میكنند.

كنه های خانواده فیتوزئیده(Phytoseidae) شكارگر هستند كه برای كنترل كنههای گیاهخوار بر روی گیاهان زینتی در شرایط گلخانهای زندگی می‌كنند. هم‌چنین در بسیاری از نقاط دنیا بصورت تجارتی و انبوه تولید میشوند و در گلخانهها رها سازی میشوند. از نظر خصوصیات مورفولوژیك بدن كنهها از دو قسمت تشكیل شده است كه عبارت است از:

1- گناتوزوما(Gnathosoma) یا قسمت جلویی كه اعضای حسی، كلیسرها و پری‌پالپ‌ها را در بر می‌گیرد.

2- قسمت عقبی كه ایدئوزوما(Idiosoma) نامیده میشود پاهای كنهها را در بر میگیرد. كنهها در مرحله‌ی بالغ چهار جفت پا دارند پری پالپها عموماً دو تا پنجبندی و كلسیرها سه‌بندی و پاها در اكثر كنه‌ها شش‌بندی هستند، ولی در برخی از كنهها پاها نیز به صورت دوهفت ‌بندی دیده می‌شوند.

بلندی پاها عبارت است از:

الف) كوكسا (Coxa) یا پیش ران؛

ب) تروكانتر(Trochanter) یا پس ران كه ممكن است دو بندی باشد؛

ج) فیمور(Femur) یا ران؛

د) پاتلا(Patella) یا ژنو (Genu)؛

هـ) تی‌بیا (Tibia) یا ساق؛

ر) تارسوس(Tarsus) یا پنجه كه در انتها به دو ناخن یا كلاو (Claw) و یك بالشك یا آلوریوم منتهی می‌شود.

دستگاه گوارش در كنهها به حشرات شباهت دارد و شامل بخشهایی بوده كه عبارت است از:

1. موس (Mouth) دهان؛

2. اِزوفاگوس (Oesophagus) یا سر؛

3. وِنتریكولوس (Ventriculus) یا معده؛

4. هیند گات (Hind gut) یا روده عقبی؛

5. آنوس (Anus) یا مخرج .

سیستم تولید مثل در كنهها غالباً دو جنسی است و اكثر كنهها تخم گذار هستند گرچه تعدادی كنه زنده‌زا نیز مشاهده شده است.

تعدادی از كنهها بكرزا هستند كه تولید نتاج نر و ماده میكنند، البته در كنههایی مثل كنه تیترانیكوس اورتیكا (Tetranychus urticae) كه از مهم‌ترین كنهها و نیز جزء آفات بسیار مهم گیاهان زینتی است بعد از جفتگیری، تخمهای بارور تولید افراد نر و ماده میكنند و تخمهایی كه بارور نشوند صرفاً تولید افراد نر خواهند كرد.

تنفس كنههای كوچك جلدی است یعنی دستگاه تنفسی خاصی ندارند ولی سیستم تنفسی كنههای بزرگتر تراشهای است و مانند حشرات، تراشهها به روزنههای تنفسی به نام استیگمات(Stigmata) یا اسپراكل (Spiracle) منتهی میشود.

براساس محل قرارگرفتن روزنههای تنفسی، كنهها را به هفت راسته تقسیم میكنیم:

1. آستیگماتا (Astigmata) یا بدون استیگمایان.

2. پروستیگماتا (Prostigmata) یا پیش استیگمایان.

3. مزوستیگماتا (Mesostigmata) یا میان استیگمایان.

4. نوتوستیگماتا (Notostigmata) یا پشت استیگمایان.

5. متاستیگماتا (Metastigmata) یا پس استیگمایان.

6. تتراستیگماتا (Tetrastigmata) یا چهار استیگمایان.

7. كریپتوستیگماتا (Cryptostigmata) یا نهان استیگمایان.

در زندگی كنهها سه مرحله بعد از مرحله رشد جنسی وجود دارد كه عبارت است از:

الف) مرحله لاروی؛ كنهها در مرحله لاروی دارای سه جفت پا هستند به جزء كنههای خانواده اریوفیده (Eriophidae) كه تعداد پاهایشان كمتر است.

ب‌) مرحله پورگی؛ در اكثر كنهها شامل چند مرحله است و به آن‌ها پروتونیمف (Protonymph) و تریتونیمف(Tritonymph) اطلاق میشود بعد از آن كنه بالغ تولید میشود.

ت‌) اَدالت(Adlult) یا كنه بالغ.