زنجبيل

دانستنیهای علمی

زنجبیل خوراکی در واقع ریزوم گیاه Zingiber officinaleاست که در آشپزی و پزشکی مصرف دارد. این گیاه بومی چین بوده و از طریق هند به اروپا و سپس آمریکا راه پیدا کرد. امروزه هند با تولید بیش از 30%، رتبه اول تولید زنجبیل را در جهان دارد. بعد از آن چین( 5/20%)، اندونزی( 7/12%)، نپال( 5/11%) و تایلند( 10%) قرار دارند.

خصوصیات - معرفی

زنجبیل دارای گلهایی خوشه ای و سفید- صورتی است که به صورت انتهایی رشد می کند. گل زنجبیل زیبایی خاصی داشته و به دلیل سازگاری این گیاه با آب و هوای گرم در طراحی فضای سبز استفاده دارد. این گیاه نی مانند و چندساله و دارای ساقه های برگ مانند و یکساله است. زمان برداشت ریزومهای خوراکی آن وقتی است که ساقه ها پژمرده شده باشند. ریزومهای این گیاه گوشتی و منشعب هستند. عطر و طعم خاص زنجبیل ناشی از zingerone، shogaols و gingerols است. از دیگر ترکیبات موجود در زنجبیل می توان به سزکوئی ترپنها( مانند bisabolene ، farnesene ، β-sesquiphellandrene) و مونوترپنها( مانند β-phelladrene ، cineol، citral) اشاره کرد. طعم تند زنجبیل ناشی از مشتقات فنیل پروپیناتها به خصوص gingerols و shogaols است.

شرایط نگهداری زنجبيل

نور مورد نياز متوسط آبياري و رطوبت مرطوب دماي مورد نياز 28-30 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز حاصلخیز و غنی از مواد غذایی، زهکش مناسب

زنجبیل به محیطهای نیمه سایه، خاکهای حاصلخیز و با زهکش مناسب و هوای گرم و مرطوب نیاز دارد. در خاکهای سرد و بسیار مرطوب ریزومها می پوسند. زنجبیل تحمل سرمازدگی، آفتاب مستقیم، بادهای شدید و شرایط غرقابی را ندارد.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

از این گیاه در تهیه انواع غذاها در کشورهای مختلف استفاده می شود. طعم آن کمی تند و شیرین است. از خیساندن تکه های ریزوم در آب برای تهیه چای زنجبیل استفاده می شود. از زنجبیل برای تهیه انواع شیرینی ها هم استفاده می شود. زنجبیل به عنوان نگهدارنده غذایی هم کاربرد دارد. مرکز مطالعات سرطان در آمریکا، زنجبیل را به عنوان ماده ای برای درمان سرطان معرفی کرده است که می تواند از رشد تومور جلوگیری کند البته، مطالعات بیشتری در این زمینه باید انجام شود. در تعداد کمی از مطالعات نشان داده شده است که زنجبیل در درمان حالت تهوع معمولی و یا عوارض شیمی درمانی موثر است. در این زمینه برخی مطالعات بیان داشتند که زنجبیل دارای ترکیبات جهش زاست و نباید توسط زنان باردار و برای کاهش حالت تهوع استفاده شود. برخی مطالعات عنوان داشتند که زنجبیل در درمان دردهای آرتروزی، کاهش کلسترول و کاهش فشار خون موثر است. مطالعات بر روی موشها در سال 2013 نشان داد که زنجبیل از آسیب دیدن کبد جلوگیری می کند. یک مطالعه در سال 2013 بیان داشت که زنجبیل می تواند رادیکالهای آزاد را از بین برده و در نتیجه خاصیت آنتی اکسیدانتی دارد. یک بررسی در سال 2012 نشان داد که استفاده از زنجبیل برای کاهش حالت تهوع ناشی از شیمی‌درمانی موثر است. مطالعه ای در سال 2012 نشان داد که زنجبیل می تواند از آسیبهای ناشی از اشعه گاما بر روی موشها و ایجاد سرطان جلوگیری کند. بیان شده است که زنجبیل احتمالا از سمیت ناشی از اشرشیا کلی جلوگیری می کند. در مطالعات آزمایشگاهی نشان داده شده است که gingerols موجود در زنجبیل آرام بخش، مسکن، ضد تب و ضد باکتری است. مطالعه ای در دانشگاه میشیگان اظهار داشت که gingerols می تواند از رشد سلولهای سرطانی در تخمدان جلوگیری کند. علاوه بر این، زنجبیل باعث افزایش بزاق دهان، جویدن راحتتر غذا و جذب بیشتر مواد غذایی از طریق دهان می شود.

مقابله به آفات زنجبيل

زنجبیل به بیماری پوسیدگی نرم که همان پوسیدگی ریزوم است مبتلا می شود. عامل این بیماری که در طول مدت ذخیره زنجبیل در انبار بدان حمله می کند نوعی قارچ به نام pythium ophanidermatum می باشد که بین 80 - 60 درصد به محصول زنجیل خسارت می زند . این بیماری را می توان با استفاده از سرازان 25 درصد کنترل کرد . بیماری زردی زنجبیل که منجر به زرد شدن برگهای این گیاه می شود و از پایین گیاه شروع می شود و به طرف بالا پیش می رود نیز در زنجبیل مشاهده می شود . برعکس زنجبیلهای مبتلا به بیماری پوسیدگی نرم، زنجبیل های مبتلا به بیماری زردی پس از مدتی خشک می شوند. ریزومهای مبتلا به بیماری پوسیدگی ریشه پس از مدتی به رنگ کرمی در می ایند و حالتی نرم پیدا می کنند و قادر به رشد نمی باشند که برای کنترل این بیماری باید ریزومهای بذری را در محلول قارچ کش 45-m dithane 3/0 درصد یا benalate به مدت دو ساعت بخیسانیم و آنها را بکاریم . پس از به کار بردن این قارچ کشها باید یک آبیاری در زمان کاشتن و یک آبیاری در روز پانزدهم پس از کاشتن صورت پذیرد . لاروهای ساقه خوار، برگ خوار ، میوه خوار و ریشه خوار پروانه ها به زنجبیل حمله می کنند . لاروساقه خوار و برگ خوار ار زنجبیل که یکی از آفتهای مهم این گیاه می باشد و باعث از پا در آمدن گیاه می شود ، به زنجبیل حمله می کند که نام علمی آن ( conogethes punctiferalis) می باشد و راه مبارزه با آن استفاده از سم حشره کش endrin 5/0 درصد می باشد.

نحوه تکثیر زنجبيل

بهترین راه تکثیر زنجبیل استفاده از ریزومهای آن است. ریزومهای تازه را در اول بهار خریداری و به قسمتهای کوچکتر تقسیم می کنند. هر قسمت باید حداقل دارای 1 تا 2 جوانه مناسب باشد. باید اجازه داد تا قسمتهای برش خورده التیام بیابند. سپس، آنها را در خاکی حاصلخیز، غنی از مواد غذایی و با زهکش مناسب کشت می کنند. میزان آبیاری باید کم باشد در غیراینصورت ریزوم می پوسد. بعد از رشد ساقه های اولیه باید آبیاری را بیشتر و از کودهای مایع برای تغذیه آن استفاده کرد. زنجبیل را باید در محیطهای نیمه سایه قرار داد.

هشدار - عوارض جانبی

زنجبیل برای افرادی که سنگ صفرا دارند مناسب نیست زیرا تولید صفرا را زیاد می کند. برخی افراد به زنجبیل حساسیت دارند و باعث ایجاد خارش در آنها می شود. برخی دیگر از عوارض جانبی زنجبیل عبارتند از: تپش قلب، نفخ و ... . زنجبیل با برخی داروها از جمله warfarin تداخل دارد.

لاله تابستان زردچوبه هل سیلانی خولنجان