تاتوره علفی

دانستنیهای علمی

تاتوره علفی گونه ای گیاه زینتی و دارویی از جنس Datura در خانواده Solanales بومی آمریکای مرکزی و جنوبی میباشد

نام علمی آن برخی اوقات D. innoxia نیز عنوان می شود. زمانیکه گیاه شناس انگلیسی، فیلیپ میلر برای اولین بار این گونه را در سال 1768 به ثبت رساند، نام لاتین آن را به اشتباه innoxia( بی آزار) ثبت نمود. در گذشته گاهی اوقات به اشتباه از نام علمی Datura meteloides استفاده می شد که اکنون از این نام استفاده نمی شود.

خصوصیات - معرفی

Datura inoxia گیاهی بوته ای به ارتفاع 0.6 تا 1.5 متر دارای برگها و ساقه ها پوشیده از کرکهای خاکستری رنگ- برگهای آن بیضی شکل و متقابل است. تمام قسمتهای گیاه در زمانیکه ساییده یا کوبیده می شود، بوی شدیدی مانند بوی کره بادام زمینی ترشیده می دهد ولی گلهای آن در شب بوی نسبتا مطبوعی دار.

گلها سفید، شیپوری و به اندازه 19-12 سانتی متر که در ابتدا ایستاده و سپس خم می شوند. گلدهی این گیاه از اوایل تابستان تا اواخر پاییز است.

میوه آن تخم مرغی و از نوع کپسول و در حدود 5 سانتی متر است. وقتی میوه ها می رسند، باز شده و بذرهای آن آزاد می شود. بذرها توانایی خواب زمستانه دارند و می توانند سالها در خاک باقی بمانند.

شرایط نگهداری تاتوره علفی

نور مورد نياز زیاد آبياري و رطوبت کمی مرطوب دماي مورد نياز 18 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز بافت لومی رسی

خاک مناسب تاتوره علفی بافت لومی رسی است ولی در هر خاکی توان رشد را دارد.

این گیاه به سرما زدگی حساس است. بهترین دما برای رشد 18 تا 25 درجه سانتیگراد میباشد

تاتوره علفی در زمان رویش به درجه حرارت مناسب و نور کافی نیاز دارد. درجه حرارت مناسب برای جوانه زنی 30 درجه سانتی گراد است. این گیاهان نسبت به سرما حساسند، به طوری که گیاهان جوان در 2- درجه سانتی گراد و گیاهان مسن در 4- درجه سانتی گراد دچار سرمازدگی شده و خشک می شوند.

تاتوره گیاهی است که تقریبا در هر نوع خاکی می روید، ولی برای کشت آن در سطوح وسیع، خاک هایی با بافت لوم رسی توصیه می شود. تاتوره مانند سایر گیاهان متعلق به تیره بادمجان به مقادیر مناسبی ازت نیاز دارد. تحقیقات نشان می دهد که افزودن کودهای پتاسیم به خاک هایی که تاتوره در آن کشت می شود، سبب افزایش کیفیت و کمیت مواد موثره آن ها می شود. مقدار ماده موثره گیاه تاتوره در درجه حرارت و نورهای مختلف متغیر است. مثلا 16 ساعت روشنائی مقدار آلکالوئید آسکوپولامین موجود در اندام های رویشی را در مرحله گلزایی افزایش می دهد.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

خواص:
تاتوره از نظر طبیعت خیلی سرد و خشك است. آلکالوئیدهای مهم Datura inoxia ( تاتوره علفی) آتروپین، هیوسین و هیوسیامین می باشد. مقدار آلکالوئیدهای موجود در برگ های گیاه در حدود 33/0-22/0 درصد است و تاتوره های اهلی دارای آلکالوئیدهای بیشتری هستند. در دانه های خشک آن 33/0 درصد آلکالوئید وجود دارد و در میوه آن 038/0 درصد آلکالوئید است که 25/0 درصد آن آلکالوئید اسکوپولامین است. در تخم تاتوره علفی علاوه بر آلکالوئیدهای مختلف در حدود 25 درصد اسانس قابل استخراج شامل داتوریک اسید وجود دارد. سمیت داتوره عموما به اینصورت است که فرد نمی تواند تفاوت های بین واقعیت و تخیل را تشخیص دهد که منجر به توهم، ضربان شدید قلب، رفتارهای غیر عادی و گاه خشونت آمیز می شود. ماده آتروپین نیز مردمك چشم را شدیدا باز می‌كند که در نتیجه آن، حساسیت و نور گریزی شدیدی نسبت به نور ایجاد می شود. این ماده موجب كاهش ترشح بزاق می‌گردد. ضمن اینكه عضلات مثانه را سست كرده و در نتیجه دفع ادارار را افزایش می دهد. فراموشی از دیگر علائم این گیاه است. میزان سمیت آن بستگی به سن، محل رشد و شرایط آب و هوایی محل پرورش آن دارد. به همین دلیل مصرف آن برای مصارف دارویی معمولا خطرناک است. در دهه 1990 و 2000 رسانه های ایالات متحده آمریکا از مسمویت های ناشی از مصرف خودسرانه این گیاه در بین نوجوانان و افراد بالغ گزارش دادند.

از تاتوره علفی در چین برای رفع نفخ، ترشح زیاد اسید، درد كبد، دردهای دوران عادت ماهیانه و همچنین برای قطع عرقهای شبانه مسلولین درحد مجاز استفاده میشد. تاتوره علفی را برای آرام كردن حمله‌های سیاه سرفه و همچنین تسكین آسم تجویز می کنند. تاتوره از نظر طبیعت طبق رای حکمای طب سنتی خیلی سرد و خشک و از نظر خواص مخدر قوی و ضد درد است. ضدعفونی کننده است و برای التیام زخم ها مفید است. چکاندن عصاره گل تاتوره برای رفع گوش درد مفید است. عصاره دانه و میوه آن را اگر به قسمت های مودار سر که مبتلا به شوره است بمالند، برای رفع شوره سر و جلوگیری از ریزش مو نافع است. سردردهای خونی و صفراوی مزمن را تسکین می دهد و بسیار خواب آور است. ضماد برگ و میوه آن یا مالیدن روغن تخم آن برای تسکین درد بواسیر و دردهای ناحیه مقعد مفید است.

مالیدن دم کرده آن با سرکه برای تحلیل و ورم ها و استسقاء و قطع ترشح عرق مفید است.

گذاردن برگ له شده آن روی ورم ملتحمه چشم باعث تحلیل ورم و تسکین درد چشم می شود و اگر برگ له شده را روی هر ورم یا دمل دیگری بگذارند باعث تحلیل می شود و برای التیام زخم ها نیز مفید است. ضماد آن برای التیام زخم های سرطانی و سوختگی ها و بواسیر دردناک نافع است. در مطالعه ای نشان داده شده است که عصاره متانولی این گیاه خاصیت ضد باکتریایی در برابر باکتری های گرم مثبت را داشته و خاصیت ضد باکتریایی کمی در برابر Escherichia coli و Pseudomonas aeruginosa دارد و این در حالیست که در مقاله ای دیگر میزان این تاثیر به اندام مورد استفاده بستگی داشت به طوریکه، عصاره به دست آمده از برگها موثرتر از عصاره بدست آمده از ساقه و ریشه بود. البته در این مقاله نیز عصاره این گیاه توانست باکتری های گرم مثبت را به میزان بهتری کنترل کند.

امروزه، چندین دارو از آلکالوئید های این گیاه تهیه می شوند (مثل هیوسین ان بوتیل بروماید که برای اسپاسم های دستگاه گوارش به کار می رود) ولی باید توجه داشت که دز داروی به کار رفته در این دارو ها معین و در حد درمانی و کمتر از حد سمی است. بنابراین مصرف گیاه خام یا فرآورده های غیر استاندارد آن به هیچ وجه توصیه نمی شود.

مقابله به آفات تاتوره علفی

از آفات مهم تاتوره می توان قارچ عامل لکه برگی را نام برد که در صورت توسعه و پیشرفت بیماری و عدم مبارزه صحیح با آن، خسارت های سنگینی به گیاهان وارد کرده و عملکرد را به شدت کاهش می دهد. برای مبارزه با این قارچ می توان از اورتوسید 2 درصد یا از محلول دیتان به صورت محلول پاشی استفاده نمود.

نحوه تکثیر تاتوره علفی

نحوه تکثیر گیاه تاتوره:
تکثیر گونه های مختلف تاتوره با بذر انجام می گیرد. بعضی آنزیم های بازدارنده رشد در بذرهای این گیاهان سبب کاهش چشمگیر قوه رویش آن ها می شود. ازاین رو، به منظور افزایش قوه رویشی، بذرها را باید قبل از کشت به مدت 24 تا 28 ساعت در دمای 35 تا 40 درجه سانتی گراد در آب خیساند.

کاشت، داشت و برداشت گیاه تاتوره:
اواخر اسفند و یا اوایل فروردین ماه زمان مناسبی برای کشت مستقیم گونه های مختلف تاتوره در زمین اصلی است. البته کود دهی در فصل پاییز و بهار نیز انجام می شود( افزودن 30 تا 40 کیلوگرم در هکتار ازت، 40 تا 60 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 60 تا 80 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به عنوان مقادیر پایه در پاییز و کاربرد 30 کیلوگرم در هکتار ازت و 30 کیلوگرم هکتار اکسید فسفر در بهار). زمان مناسب برای کاشت بذر در خزانه هوای آزاد، اواخر اسفندماه است. بارندگی سالانه برای رشد تاتوره، 500 تا 600 میلی متر است.

برداشت محصول: اگر چه گیاهان در مرحله گلدهی بیشترین مقدار آلکالوئید را دارند، ولی طول برگ ها که به 15 تا 20 سانتی متر رسید نیز می توان آنها را برداشت کرد. اولین برداشت در اوایل تیر، دومین برداشت بین ماه های مرداد- شهریور و سومین و آخرین برداشت قبل از سرما و در اواخر پاییز انجام می گیرد. پس از آخرین برداشت، باید گیاهان را ریشه کن نمود. دوران گلدهی خرداد تا مهر است و زمان برداشت دانه ها مهر- آبان است.

فرآوری گیاه: قسمت های جمع آوری شده گیاه تاتوره برگ ها و دانه های آن ها می باشد. برگ های آن باید صبح زود و در اوایل گل دادن با دست جمع آوری و چیده شوند. گیاهان آلکالوئید دار مانند تاتوره صبح ها دارای مواد موثر بیشتری هستند. این گیاه نباید در روزهای بارانی یا هنگامی که هنوز پوشیده از شبنم است جمع آوری شود. اندام های برداشت شده را با خشک کن های جریان هوای گرم با دمای 50 درجه سانتی گراد خشک می کنند. دمای خشک کن نباید از 45 درجه سانتی گراد کمتر باشد. دانه ها را پس از خشک کردن کپسول ها جمع آوری می کنند.

هشدار - عوارض جانبی

از این گیاه به دلیل شکل جالب برگها و گلهای سفید آن به عنوان گیاه زینتی نیز استفاده می شود ولی در مزارع به عنوان علف هرز شناخته می شود؛ به خصوص در مزارع پنبه به علت چرخه زندگی مشابه با پنبه به عنوان علف هرز عمده شناخته می شود.

داتورا مِتِل تاتوره استرامونیوم

انگور فرنگی محلی جینسنگ هند تاماریلوی کوتوله نارانجیلا