دگر گرده افشانی در گیاهان

آیا دگر گرده افشانی ( cross pollination ) بین گیاهان مزرعه اتفاق می افتد؟ ممکن است یک خیارهندوانه یا گوجه کدو از مزرعه به دست بیاورید؟ به نظر میرسد دگر گرده افشانی در گیاهان یکی از بزرگترین نگرانیهای کشاورزان است اما در حقیقت در بیشتر موارد این موضوع مهم نیست.

دگر گرده افشانی چیست؟

دگر گرده افشانی زمانی اتفاق می افتد که یک گیاه ، گیاهی از رقم دیگر را گرده افشانی میکند. در این صورت دو ژنتیک گوناگون دو گیاه با هم ترکیب میشوند و بذرهای حاصل از گرده افشانی آنها مشخصه های هر دو گیاه را دارد و رقم گیاهی جدیدی محسوب میشود.

گاهی اوقات دگر گرده افشانی در کشاورزی به صورت عمدی انجام میشود تا گیاه جدیدی به دست بیاید. مثلا یک نمونه پرطرفدار آن دگر گرده افشانی ارقام گوجه فرنگی است تا ارقامی جدید و بهتر به دست بیاید. در این موارد رقمهای جدید به صورت عمدی دگر گرده افشانی شده اند. اما گاهی اوقات این اتفاق در بین گیاهان توسط عوامل دیگری مثل باد، زنبورها یا حشرات دیگر اتفاق می افتد.

دگر گرده افشانی در گیاهان چه تاثیری بر آنها میگذارد؟

بسیاری از کشاورزان میترسند صیفی جاتی که در زمین کاشته اند با این انتقال گرده گیاهان جدیدی تولید کنند که محصول به دست آمده از آنها مد نظر و مطلوب آنها نیست. دو برداشت اشتباه در مورد دگر گرده افشانی رایج شده است که باید اصلاح شود.

اول این که دگر گرده افشانی تنها بین ارقام مختلف یک گونه گیاهی اتفاق می افتد نه گونه های مختلف. بنابراین مثلا خیار نمیتواند با کدو تلفیق شود چرا که از یک گونه نیستند. این همانند این است که سگ و گربه با هم آمیزش کرده و گونه حیوانی جدیدی به وجود بیاورند. این اتفاق به این سادگی ها نیست و امکان ندارد رخ دهد. اما بین گیاهانی مثل کدو سبز و کدو تنبل ممکن است دگر گرده افشانی رخ دهد. این مثل نسل گیری از دو سگ با دو نژاد مختلف است. اگر چه به نظر عجیب میرسد ولی کدو سبز و کدو تنبل از یک گونه گیاهی محسوب میشوند.

دوم این که میوه به دست آمده از گیاهی که دگر گرده افشانی کرده است، اصلا تحت تاثیر این اتفاق قرار نمیگیرد. ممکن است شنیده باشید کسی گفته محصول کدویش شکل عجیبی دارد چون گیاه کدویش دگر گرده افشانی داشته است اما چنین چیزی امکان ندارد چون این عمل ترکیب گرده ها بر روی نسل بعدی حاصل از بذرهای گیاهان باید تاثیر بگذارد نه همان نسلی که گرده هایشان را با هم ترکیب کرده اند. این تصور مثل این است که دو سگ از دو نژاد مختلف آمیزش داشته باشند و این کار روی ویژگیهای خودشان تاثیر بگذارد.  بنابراین بذری که از گیاهی به دست می آورید که امسال دگر گرده افشانی داشته  ، اگر بکارید محصول متفاوتی ممکن است به دست بیاورید.

تنها یک استثنا برای این اتفاق وجود دارد و آن ذرت است. کاکلهای ذرت در صورتی که سابقه کنونی آن دگر گرده افشانی کند، تغییر میکنند.

بیشتر مواردی که میبینید محصول گیاه شکل عجیبی پیدا کرده علتش این است که گیاه از مشکلی رنج میبرده که بر میوه آن تاثیر گذاشته است. مثلا آفت زدگی، بیماریهای قارچی یا ویروسی و یا کمبود مواد مغذی میتوانند باعث تغییر شکل محصول به دست آمده از گیاه شوند. در مواردی که کمتر شایع است، شکل عجیب صیفی جات در نتیجه بذرهایی است که از دگر گرده افشانی سال گذشته بر زمین ریخته شده اند و سبز شده اند. در حالت معمول بیشتر این اتفاق به این صورت رخ میدهد که کشاورز بذرهای گیاهان خود را جمع آوری میکند و آنها را میکارد اما در مواردی که بذرها خریداری میشوند معمولا چنین اتفاقی نمی افتد چون در تولید بذر مقیاس تجاری از دگر گرده افشانی گیاهان جلوگیری میشود. اگر میخواهید بذرهای محصول خود را جمع آوری کنید و بکارید، میتوانید دگر گرده افشانی در گیاهانتان را کنترل کنید.