اصلاح گیاهلن به روش هیبریداسیون

هیبریداسیون  عبارت است از آميزش بين دو رقم از يک گياه يا حتی دو جنس  از يک خانواده به طوريکه فرزند حاصله با والدين خود متفاوت است در برخی اوقات بذرها از والدين خود  صفات برتر نشان  می دهند.

بیشترین کاربرد هیبریداسیون  برای گیاهان دگرگشن است. این روش در اکثر تولیدات بالا و پر محصول به کار رفته است و با بذر های دورگه هیبریدی در نسل اول F1 شناخته می شوند. بذور هیبریدی اغلب از تلاقی دو نوع گیاه خالص پدید می آید و سبب تولید ویژگی های اصلاح شده ی مد نظر می شوند. اما نکته ی بسیار مهم در خصوص بذر ها این است که این بذرها فقط یکبار قابل کشت هستند و برای بذر گیری و تولید مجدد محصول ، گزینه ی مناسبی نیستند.

در قدیم، فن دو رگ گیری چنین انجام می گرفت که دو گیاه را به عنوان والدین به طور مخلوط کشت می کردند؛ این دو، بدون دخالت انسان با یکدیگر جفت گیری می کردند و پس از چندین نسل نتیجه حاصل از تلقیح را انتخاب می کردند. امروزه از این روش فقط جهت اصلاح گیاهان علوفه ای استفاده می شود؛ برای دو رگ گیری در غلات روشهای نوینی ابداع شده است.

گرده گندم میتواند تا 48 ساعت قدرت جوانه زدن را حفظ کند که البته این امر به عامل رطوبت و دما بستگی دارد. باید توجه داشت که جوانه زدن گرده گندم نباید با قدرت باروری آن یکی شمرده شود؛ به عبارت دیگر، ممکن است گرده ای جوانه بزند ولی قدرت بارور کردن نداشته باشد. گرده گندم در شرایط مناسب می تواند مدت چند روز قدرت باروری خود را حفظ کند.

جهت دو رگ گیری، دانستن زمان ساقه رفتن و به گل نشستن گندم ضروری است. زمان به گل رفتن گندم می تواند حتی تا چند هفته اختلاف پیدا کند. گل کردن گیاه مادر نباید به تعویق افتد زیرا این عمل معمولا با تشکیل و بستن دانه همزمان است؛ در مقابل، باید سعی شود تا گل کردن گیاه پدر به تعویق افتد.

 گل کردن گیاه پدر را می توان با انتخاب زمان کشت متفاوت با کشت پشت سر هم به تعویق انداخت. کشت گیاه مادر در گلدان به منظور کنترل زمان به گل رفتن، اخته کردن، و گرده افشانی، باید در محل سرد و مرطوبی صورت پذیرد تا عملیات فوق آسانتر انجام و بستن بذر نیز بهتر صورت گیرد. سنبله های گیاه مادر باید قبل از موقع آماده شود.

 آماده کردن گیاه مادر قبل از موقع معین معایب چندی دارد از جمله این معایب صدمه دیدن یا له شدن و خشک شدن اندامهاست . بهتر است گندم را هنگام عصر اخته کرد، چنانچه اعضای ماده گیاه نیز در همان موقع قدرت بارور شدن داشته باشند می توان عمل گرده افشانی را نیز در همان زمان انجام داد. اگر هنگام اخته کردن گیاه، باد خشک جریان داشته باشد جهت جلوگیری از خشک شدن اندامهای مونث باید اطراف بوته مادر را مرطوب نگه داشت.

 تجربه نشان داده است که دو رگ گیری در سالهای مرطوب بیشتر از سالهای خشک قرین موفقیت خواهد بود. چنانچه در ناحیه ای گل کردن گندم با وزش باد گرم همراه باشد نمی توان از دو رگ گیری نتیجه مطلوبی به دست آورد . در این گونه موارد باید بوته ها را هنگام به ساقه رفتن در گلدان نشا ء کرد و برای جلوگیری از نابودی نشاهای مسن باید گیاه را به حد کافی آب داد و آن را در سایه و مصون از باد نگهداری کرد. دو رگ گیری باید در تعداد زیادی از بوته های گیاه مورد نظر انجام گیر د تا پس از گرده افشانی به اندازه کافی دانه به دست آید. چنانچه عمل تلقیح روی واریته ها انجام گیرد میزان دانه های قابل جوانه زدن به 60 تا 70 درصد خواهد رسید که البته این امر به تعداد سنبلچه های گرده افشانی شده بستگی دارد .