بادام، درختی با سابقه بسیار طولانی است و از 400 سال قبل از میلاد مسیح تاکنون بر روی کره زمین وجود داشته است. درخت بادام، بومی مناطق آسیای مرکزی و جنوب غربی آن است و در قرن نوزدهم پای آن به آمریکا هم باز شده است. در دنیا حدود دوازده نوع بادام وجود دارد که معروفترین آنها بادام کالیفرنیایی کاراملی، بادام باته، پیرلس، سونورا و بادام اسپانیایی مولار میباشند. میوه درخت بادام با دو نوع دیگر آن که بادام هندی و بادام زمینی است، متفاوت بوده و نباید آنها را با هم اشتباه بگیریم.
از نظر طعم، میوهی درخت بادام در دو نوع شیرین و تلخ تولید میشود که هر کدام خواص و کاربردهای خود را دارد.
از میوه بادام شیرین به صورت تازه، بو داده، پخته و دودی استفاده کرده و در انواع غذاهای سنتی و مدرن کاربرد دارد. بادام در پخت انواع کیک و شیرینی، نوگات و مارسپیان نیز به کار گرفته میشود. شیر بادام نیز از شیرهای گیاهی بسیار مغذی است که مورد توجه افراد وگان قرار گرفته است.
امروزه از پوست سخت بادام نیز که در بیشتر مناطق به صورت زباله دور ریخته میشود، به عنوان جاذب آلایندههای شیمیایی و فلزات سنگین در پسماندهای صنعتی و صنایع بازیافت استفاده میشود. در بعضی کشورهای جهان نیز پوست سخت بادام به عنوان منبعی جهت تهیه سوخت اجاقها و دیگهای اتوماتیک صنعتی بکار گرفته میشود.
بادام شیرین، خوراکی گرم و تر بوده و نرم کننده سینه است، جهت درمان زخم روده و مثانه و اسهال مفید است، تقویت کننده نیروی جنسی و زیاد کننده اسپرم مردان است، برگ تازه بادام، ضد کرم است و برگ خشک شده آن از بین برنده اسهال است، شیر بادام برای تنگی نفس و ناراحتی حنجره خوب است، بادام بو داده تقویت کننده معده است، چغاله بادام، باعث تقویت لثه و ریشه دندان است، جوشانده برگ درخت بادام هم برای کیسه صفرا و مشکلات کبدی توصیه میگردد.
روغن بادام نیز ضد یبوست بوده و ملین است و جهت رفع بیخوابی مصرف میگردد. مالش روغن بادام بر روی پوست مناسب رفع التهاب و درمان سوختگی و جوشهای اگزمایی است.
مخلوط آسیاب شده بادام تلخ و سرکه جهت سردرد و تقویت بینایی مفید است. مصرف آن با عسل به تمیزی کبد و طحال کمک مینماید و جهت از بین بردن ناراحتی و سنگ کلیه استفاده میگردد.
افراد دارای معدههای ضعیف و سرد مزاج نباید در مصرف زیاد بادام زیادهروی نمایند.
نهال بادام جهت پرورش به آب و هوای گرم و خشک و پرآفتاب نیاز دارد و در خاکهای مرطوب و دارای یخبندان زمستانه، کشت نمیشود. نیاز سرمایی درخت بادام 200 تا 400 ساعت دمای حدود 7 درجه سانتیگراد است و هر چه نور آفتاب بیشتری به آن برسد، محصول پربارتر و بهتری به ثمر خواهد رساند. در زمستان درخت بادام میتواند دمای تا منفی 22 درجه سانتیگراد را نیز تحمل نماید.
درخت بادام دارای ریشهای بسیار قوی بوده و گلهای آن زیبا و به رنگ صورتی است که در اوایل بهار ظاهر میشود. نهال بادام دو سال پس از کاشت به میوهدهی میرسد و در سن 7 تا 10 سالگی حداکثر میزان ثمردهی را دارد. عمر متوسط درخت بادام با توجه به نوع آن متفاوت بوده و حدود 30 تا 45 سال میباشد.
درخت بادام هم از طریق بذر و هم از طریق پیوند، تکثیر میگردد. بهترین زمان کاشت آن بین اوایل آبان تا اوایل دی ماه میباشد. فاصله کاشت نهال بادام درختی از هم با توجه به نوع آن کمی تفاوت دارد و معمولاً نهالها در فاصله 5 تا 6 متری از یکدیگر کاشته میشوند.
آبیاری درخت بادام جهت رشد کامل آن بسیار مهم است و با توجه به این که این درخت در مناطق گرم و خشک کاشته میشود، آبیاری بارانی برای آن کافی نیست و حتماً باید از آبیاری سطحی یا قطرهای برخوردار باشد. بخصوص در سال اول برای رشد کامل نهال، باید آبیاری زیادی برای نهال در نظر گرفته شود. شوری آب برای درخت بادام مناسب نیست و باعث ایجاد خسارت به محصول خواهد گردید.
هرس کردن درخت بادام به صورت جامی و حتماً باید به موقع و به صورت آگاهانه انجام پذیرد و معمولاً از سال دوم به بعد جهت نفوذ بهتر آفتاب و افزایش جریان هوا بین شاخ و برگها در ابتدای پاییز و بعد از برداشت محصول انجام میشود.
کوددهی به نهال بادام همراه با آبیاری انجام میشود و در فصل بهار و تابستان کوددهی مورد نیاز است. از آزمایش برگهای درخت بادام میتوان به نیاز غذایی و معدنی درخت مطلع شده و نتایج دقیقی به دست آورد.
از آفتهای محصول بادام میتوان به انواع شته، سوسکهای پوست خوار و چوب خوار، کرم سفید ریشه، زنبور مغز خوار بادام و لکههای آجری برگ بادام نام برد که برای مبارزه با آنها باید از سموم شیمیایی و روشهای مکانیکی و فیزیکی استفاده نمود.
بهترین خاک برای رشد درخت بادام، خاکهای لومی میباشد اما میتوان آن را در خاکهای نوع دیگر که حاصلخیزی کمتری دارند کاشت. در این صورت باید قبل از کاشت، خاک را مورد آزمایش تجزیه خاک قرار داد. زهکشی خوب و عمیق نیز از پیشنیازهای خاک محل کاشت نهال بادام است.
هنگام خرید نهال بادام باید به این مسئله توجه داشت که بادامِ درختی از نظر زمان گلدهی، زمان برداشت و محصولدهی، فرایند رشد، حساسیت به آبیاری، میزان تحمل سرما و حساسیت به آفات به گروههای بسیار متنوعی تقسیم بندی میشود و وقوع سرماهای دیر هنگام در فصل بهار برای بعضی نمونهها، موجب صدمه زدن به گل یا میوه درخت بادام میگردد. لذا خریدار باید با توجه به شرایط محیطی و آب و هوایی محل کاشت، نسبت به انتخاب نوع صحیح نهال دقت لازم را مبذول نماید. محصول درخت بادام از نظر سختی نیز به پنج نوع پوست سنگی، پوست سخت، پوست نیمه سخت، پوست نرم و پوست کاغذی طبقه بندی شده است. نهال را باید از فروشندگان معتبر تهیه نمود و هنگام خرید، از نظر آفات، سلامت ریشه و جوانهها به طور دقیق بررسی کرد.