شاه افسر زرد

شاه اَفسَر گونه ای از بنشَن یا بقولات است. گل های این گیاه به رنگ کاه یا زرد مایل به سفید می باشد. درون دانه آن نیز زرد است. این گیاه با وجود تخلخلی که دارد تا اندازه ای سخت است. شاه افسر بومی اورپا و آسیا است و امروزه در آمریکای شمالی، آفریقا و استرالیا هم کشت می شود. در ایران در چراگاه ها و کوهستان ها به ویژه در سبلان می روید.

نام های دیگر آن عبارتند از: شبدر شیرین، اکلیل الملک، بسنگ، بسیه، شاه بسه، ناخنک، یونجه زرد و گیاه قیصر.

این گیاه به صورت یکساله یا دوساله کشت می شود و ارتفاع آن بیش از یک متر می رسد. مقاومت نوع گل زرد آن به خشکی بیشتر است، اندام های کوچک تری دارد و بوی خیلی خوبی دارد و خوشخوراک است.

از اين گياه به نام يونجهٔ زرد و در بعضى منابع شبدر زرد نام برده شده است. گياهى است علفى دوساله داراى ساقه هاى راست و بلند که ارتفاع آنها گاهى به بيش از يک متر مى رسد. اين گياه داراى برگ هاى مرکب سه برگچه اى است. برگچه ها حاشيهٔ مضرس دارند. گل شاه افسر، زرد رنگ و معطر و ميوهٔ آن تخم مرغى شکل و نوکدار است که داخل آن يک يا دو دانه وجود دارد. رنگ بذر، زرد متمايل به سبز يا قهوه اى است. در دشت ها، کنار جاده ها و مکان هاى سايه دار، به ويژه اگر جنس زمين آهکى باشد، مى رويد.

در مرکز و جنوب اروپا، مرکز و جنوب شرقی آسیا، هند، تبت و چین که اکثراً بصورت خودرو دیده می شوند. در ایران نیز در اکثر استان‌ها یافت می شود.

گیاه شاه افسر بومی اروپا و آسیا است و در آمریکای شمالی به عنوان یک محصول علوفه ای معرفی شده است. این گیاه به طور معمول در خاک های آهکی، لوم و خاک رس با pH بالاتر از 6.5 رشد می کند و می تواند دمای هوای سرد و خشکسالی را تحمل کند. این گیاه آب ایستایی را تحمل نمی کند. مکان های رایجی که در آنها می توان این گیاه را یافت شامل زمین های باز، مراتع و ساوان ها است. در نور کامل یا جزئی خورشید رشد می کند. این گونه یصورت یک گونه مهاجم در مناطقی است که در آن معرفی شده است، به خصوص در چمنزارهای باز و جنگل های که در آن سایه و گونه های گیاهی بومی وجود دارد.

گل ها غنی از گرده بوده که برای جلب زنبور عسل خوب است. اگر گل ها قبل از گلدهی برداشت شوند، گیاهان حداقل یک سال بیشتر رشد می کنند. گیاه خشک شده دارای عطر و طعم شیرین است. این گونه دارای یک رابطه همزیستی با باکتری های تثبیت کننده ازت در خاک است، این باکتری ها گره هایی در ریشه گیاه ایجاد می کنند و نیتروژن اتمسفری را تثبیت می کنند. قسمتی از این نیتروژن توسط گیاه در حال رشد استفاده می شوند، اما قسمتی از آن نیز می تواند توسط سایر گیاهان در حال رشد در اطراف گیاه، استفاده شوند.

ترکیبات شیمیایی:

کومارین (Coumarin) و ملیلوتین (Melilotin) عمده مواد مؤثره شاه افسر زرد می باشند.

گل های شاه افسر دارای خواص تشنّج، مرهم سینه، قبض کننده و ضدعفونی کننده است. بوی ادرار را از بین برده، تراوش آن را زیاد می کند، مجاری ادرار را ضدعفونی می کند و در اسهال خونی، ورم روده و روماتیسم نیز مصرف می شود. این گیاه چون مسکن و خواب آور است آن را در تحریکات عصبی، انواع درد عصب، سرفه های عصبی و گاز روده ها استعمال می کنند و نیز برای درمان زکام نایژه ها و ورم عقب حلق مصرف می کنند. برای درمان ورم ملتحمهٔ چشم خوب  است. سی تا چهل گرم آن را در یک لیتر آب باید جوشاند و مصرف کرد.