لوزارنگ / لوزاگلرنگی

برای نخستین بار مردم خاور دور از دم کرده لوزارنگ برای رفع خستگی های روحی و جسمی استفاده می کرده اند. پس از کشف مواد مؤثره ارزشمند در ریشه و برگ های جوان، لوزارنگ در اکثر فارماکوپه های معتبر به عنوان یک گیاه دارویی معرفی شد. 

در صنایع نوین داروسازی، از مواد مؤثره این گیاه برای مداوای افسردگی، تشویش و رفع کسالت های روحی و همچنین برای تقویت نیروی جسمی استفاده می شود. 

در صنایع داروسازی برخی کشورها، از ریشه و برگ های جوان این گیاه تنتور و یا عصاره لوزارنگ تهیه می کنند. اخیراً در کشورهای غربی، قرص هایی تحت عنوان ایکدیستن (Ecdisten) حاوی 0.005 تا 0.01 گرم ایکدسترویید برای درمان افسردگی و اضطراب ساخته شده است. 

لوزارنگ گیاهی است چندساله که به صورت بوته ای استوار رشد می کند. منشأ این گیاه کوهستان های آلپ است و در سیبری (در روسیه)، آسیای مرکزی، مغولستان و شبه جزیره بالکان به طور گسترده ای می روید. 

ساقه لوزارنگ ضخیم، طویل و توخالی است. ارتفاع ساقه متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد و بین 100 تا 150 سانتیمتر است. 

ریشه دارای ریزومی به ضخامت 0.5 تا 3 سانتیمتر است. از ریزوم انشعاب های فراوانی به رنگ سیاه یا قهوه ای تیره که ضخامت آنها 5 تا 6 میلیمتر است، منشعب می شود. این انشعاب ها نرم و انعطاف پذیر و تا حدودی ارتجاعی هستند. در سال اول رویش، فقط برگ های طوقه ای تشکیل می شوند. از سال دوم، از قسمت فوقانی ریشه تعداد 2 تا 12 ساقه خارج می شود. ساقه ها پوشیده از کرک های تار عنکبوتی شکل هستند. برگ ها طویل، نیزه ای شکل و دارای بریدگی های کم و بیش عمیق هستند و به تدریج به طرف نوک باریک می شوند. در قسمت فوقانی ساقه، نسبت به قسمت های دیگر از طول برگ ها کاسته می شود. 

گل ها نر ماده (دوجنسی)، به رنگ بنفش و کم و بیش کروی شکل هستند. این گل ها به قطر 3 تا 6 سانتیمتر در انتهای ساقه ها ظاهر می شوند. اطراف گل ها را برگ های فلس مانند پوشانده است. 

میوه (دانه) هرمی شکل و به طول 6 تا 8 میلیمتر است. میوه به رنگ بنفش کمرنگ یا قهوه ای روشن است. در نوک آن زواید خارمانندی وجود دارد که هیچ نقشی در رویش میوه ندارد و می توان آن را جدا کرد. وزن هزاردانه 12 تا 19 گرم است.  

اگرچه منشأ لوزارنگ کوهستان های آلپ گزارش شده است، ولی در اقلیم های مختلف نیز می روید. بذرها در دمای بین 12 تا 20 درجه سانتیگراد جوانه می زنند.

آبیاری نقش مهمی در افزایش عملکرد ریشه دارد. مقدار ماده مؤثره در ریشه نیز با مقدار آبیاری ارتباط مستقیم دارد، یعنی آبیاری باعث افزایش ترکیبات ایکدیستروییدی در ریشه می شود. 

خاک هایی با بافت متوسط (شنی – رسی)، برای رویش لوزارنگ مناسبند. لوزارنگ قادر به تحمل خشکی است و برای مدتی می تواند کم آبی را تحمل کند. اما چنانچه این گیاه در خاک های سبک (شنی) کاشته شود، کم آبی برای آن زیان آور است و گیاهانی ضعیف و فاقد مواد مؤثره به وجود می آیند. 

خاک های حاصلخیز نقش عمده ای در افزایش عملکرد ریشه و تولید مواد مؤثره دارند، لذا این گیاه باید با گیاهانی به تناوب کشت شود که نه تنها سبب گسترش علف های هرز نشوند، بلکه زمین را از مواد غذایی تهی نکنند.