۱۳۹۵ شانزدهم آبان

گچ دوست

Gypsophila paniculata L. Soaproot که به فارسی گچ دوست نامیده میشود، گیاهی از خانواده میخک، بومی مدیترانه و جنوب اروپا می باشد. نیاز های این گیاه عبارتند از نور: زیاد رطوبت: کمی مرطوب دمای محیط: هوای گرم خاک: خاک های شنی و جنگل های کم پشت که حاوی مقادیر نسبتاً فراوانی ترکیبات آهکی

دانستنیهای علمی

نام علمي

Gypsophila paniculata L.

نام لاتين

Soaproot

خانواده (تيره)

Caryophyllaceae

در اکثر فارماکوپه ها، "گچ دوست" به عنوان یک گیاه دارویی معرفی شده است. ریشه های این گیاه خاصیت دارویی دارند و برای درمان بیماری های تنفسی (بیماری های مربوط به نای و نایژه ها) مورد استفاده قرار می گیرند.

مواد مؤثره ریشه این گیاه همچنین در صنایع آرایشی و بهداشتی کاربرد فراوانی دارند. گچ دوست در کشورهای روسیه، مجارستان و رومانی در سطوح وسیعی کشت می شود.

خصوصیات - معرفی

گچ دوست گیاهی علفی، چندساله و متعلق به تیره میخک (Caryophyllaceae) است. این گیاه اروپایی – آسیایی و منشأ آن مدیترانه و جنوب اروپا گزارش شده است.

ریشه گچ دوست مستقیم و طویل است. طول آن متفاوت و بین 100 تا 200 سانتیمتر و ضخامت آن بین 4 تا 8 سانتیمتر می باشد. سطح خارجی ریشه به رنگ قهوه ای روشن و لایه داخلی آن به رنگ زرد روشن روشن یا سفید مات است. ریشه اصلی دارای انشعاب های فراوانی است. از قسمت فوقانی ریشه، ساقه های متعددی خارجی می شود.

ارتفاع این گیاه متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی داشته و بین 40 تا 90 سانتیمتر می باشد. ساقه انشعاب های فراوان و انبوهی دارد. سطح ساقه صاف و بدون کرک است. پای ساقه نیز چوبی است. برگ ها کشیده و کم و بیش باریک و رنگ آن سبز تیره است. برگ ها به صورت متقابل و کم و بیش به شکل صلیب بر روی ساقه قرار می گیرند.

گل ها، کوچک، سفید یا صورتی رنگ است که بر روی ساقه های گلدهنده ظاهر می شوند. در مرحله گلدهی، گیاه مملو از گل های کوچک می شود. اولین گل ها در اواسط خرداد ظاهر می شود. گلدهی تا اواسط تیر ادامه می یابد.

میوه به شکل غلاف است که تعداد زیادی دانه را در بر می گیرد. دانه قهوه ای تیره و کم و بیش مسطح و قطر آن بین 1 تا 1.3 میلیمتر است. وزن هزاردانه 1.3 تا 1.8 گرم است. ریشه حاوی 10 20 درصد ساپونین (با ساختمان تری ترپن) می باشد. از دیگر مواد مؤثره ریشه می توان "ژیپسوزید آ" که یک آگلیکون با ساختمان تری ترپن است نام برد.

شرایط نگهداری گچ دوست

نور مورد نياز

زیاد

آبياري و رطوبت

کمی مرطوب

دماي مورد نياز

هوای گرم

خاک مورد نياز

خاک های شنی و جنگل های کم پشت که حاوی مقادیر نسبتاً فراوانی ترکیبات آهکی

گچ دوست در طول رویش به نور و هوای گرم نیاز دارد. این گیاه در خاک های شنی و جنگل های کم پشت که حاوی مقادیر نسبتاً فراوانی ترکیبات آهکی باشد، می روید. از خاک های تهی از مواد و عناصر غذایی و همچنین خاک هایی که ساختمان نامناسبی دارند می توان برای کاشت و تکثیر این گیاه استفاده کرد.

نحوه تکثیر گچ دوست

گچ دوست را می توان توسط بذر و یا از طریق رویشی (تقسیم ریشه) تکثیر کرد.

تکثیر گیاهان از طریق بذر مناسبتر است و برای تکثیر آن همواره از این روش استفاده می شود. انجام شخم عمیق در فصل پاییز قبل از کاشت سبب توسعه ریشه می گردد. زمان مناسب برای کاشت بذر، بهار و یا اواخر پاییز است. تحقیقات نشان می دهد که کاشت بذر در فصل پاییز مناسبتر است، زیرا امکان حرکت خاک و جابجایی بذرها در مقایسه با فصل بهار کمتر است. فاصله بین ردیف ها 60 تا 70 سانتیمتر مناسب است. عمق بذر هنگام کشت، 0.5 تا 1 سانتیمتر باید باشد.

بذرهایی که اواخر پاییز کاشته شده اند در اواخر فروردین سبز می شوند. پس از رویش، چنانچه گیاهان در طول ردیف ها متراکم باشند، باید آنها را تنک کرد. برای هر هکتار زمین سه تا چهار کیلوگرم بذر نیاز است.

از آنجا که این گیاه ریشه نسبتاً طویلی دارد و به اعماق زمین فرو می رود (تا عمق دو متری) لذا تکثیر رویشی این گیاه مناسب نیست و هزینه زیادی را در بر دارد. تنها در سطوح کوچک کشت می توان به تکثیر رویشی گچ دوست اقدام نمود.

اواخر پاییز (آذر) زمان مناسبی برای تکثیر رویشی (تقسیم ریشه) گیاه گچ دوست است.