کدو تخمه کاغذی

کدوی تخمه کاغذی گیاهی علفی، یکساله و متعلق به تیره کدو است. محققان معتقدند که این گیاه 50 سال پیش بر اثر یک جهش اتفاقی به وجود آمده است. این گیاه در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر جهان می روید و منشا آن اروپا و مناطق گرمسیر آمریکا گزارش شده است.

ریشه اصلی گیاه کدوی تخمه کاغذی قوی، محکم و مستقیم است. ساقه کرکدار، توخالی و خزنده و ارتفاع آن متفاوت است و به رقم گیاه و شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد و بین سه تا پنج متر می باشد. روی ساقه پیچک ها یا قلاب هایی بوجود می آید که سبب اتصال گیاه به قیم می شود.

برگ درشت به رنگ سبز روشن و پنج لبی است که توسط دمبرگ طویل و کرکداری به طول 25 تا 30 سانتیمتر به ساقه متصل می شود. گیاه یک پایه است ولی گل های نر جدا از گل های ماده روی گیاه قرار می گیرند. گل ها زرد رنگ و پنج لبی است. گل های ماده کوتاه تر از گل های نر به صورت دسته ای و سپس گل های ماده به صورت جدا از هم ظاهر می شوند.

میوه گوشت دار، درشت و کروی شکل و کم و بیش کشیده است. شکل میوه از اختصاصات گونه ای محسوب می شود. میوه دهی رسیده به رنگ زرد یا سبز زرد هستند. 400 الی 500 عدد دانه وجود دارد.

 رنگ دانه سبز تیره یا سبز زیتونی است. طول دانه 15 تا 20 به پهنای 8 تا 10 و ضخامت آن 2/5 تا 3 میلی-متر است. اطراف دانه را پوشش شفاف و ظریفی احاطه می کند. وزن هزار دانه 200 تا 310 گرم است.

دانه حاوی 40 تا 60 درصد روغن می باشد. مهمترین اسید چرب تشکیل دهنده روغن را اسید لینولییک (45 تا 50 درصد) تشکیل می دهد. روغن همچنین شامل مواد ارزشمندی مانند ویتامین ای (بیش از 30 میلی گرم درصد)، فیتوسترول و پروتوکلروفیل می باشد.

دوره رویش این گیاه متفاوت است و به رقم و شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد و بین 120 تا 140 روز می باشد.

کدوی تخمه کاغذی گیاهی روز بلند است. در طول رویش به نور و درجه حرارت زیاد نیاز دارد. بذرها در دمای 12 درجه سانتیگراد جوانه می زنند. ولی دمای مطلوب برای رویش دانه 25 تا 30 درجه سانتیگراد است. رویش این گیاه در دمای 14 درجه سانتیگراد متوقف می شود. برگ ها به شدت به سرما حساس است به طوری که دمای 1- تا 2- درجه سانتیگراد گیاه دچار سرمازدگی شده و خشک می شود. اگر میوه های کاملاً رسیده با دمای 3- تا 4- درجه سانتیگراد مواجه شوند گیاهان خشک می شوند ولی آسیبی به این میوه ها وارد نمی شود.

این گیاه قادر است خشکی را تحمل کند. در صورت خشکی های طولانی ریشه قادر به جذب رطوبت از اعماق خاک خواهد بود.

کدوی تخمه کاغذی برای رویش به خاک خاصی نیاز ندارد. ولی خاک های با بافت متوسط و غنی از مواد و عناصر غذایی خاک های مناسبی برای کشت این گیاه می باشد.

کشت این گیاه در مکان های سرد و خاک های اسیدی مناسب نیست. همچنین در زمین هایی که سطح آب زیرزمینی آن بالاست نباید کشت شود. کدوی تخمه کاغذی به اکثر علف کش ها حساس است.

کود حیوانی کاملاً پوسیده نقش عمده ای در افزایش عملکرد دانه و مواد موثره آن دارد. از این رو به زمین هایی که این گیاه کشت می شود در هر هکتار باید 30 تا 40 تن کود حیوانی کاملاً پوسیده اضافه شود. چنانچه زمین از مواد و عناصر غذایی تهی باشد فصل پاییز به همراه اضافه کردن کود حیوانی، 60 تا 80 کیلوگرم در هکتار ازت، 120 تا 150 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 100  تا 120 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس باید به خاک اضافه شود.

در گذشته عوام از دانه های کدوی تخمه کاغذی برای دفع کرم کدو استفاده می کردند. بعدها تحقیقات نشان داد که دانه های این گیاه و روغن حاصل از آن حاوی مواد موثره ارزشمندی است که نقش عمده ای در معالجه تورم پروستات و مداوای سوزش مجاری ادرار دارد. از این روغن همچنین برای معالجه بیماری تصلب شرائین استفاده می شود. مصرف دانه های این گیاه سبب تقویت بدن شده و مقاومت بدن را به عوامل بیماری زا افزایش می دهد.

کدوی تخمه کاغذی در صنایع داروسازی اهمیت فراوانی دارد. در حال حاضر از مواد موثره این گیاه داروهایی مانند پیونین، پروستالیکوئید و گرونفینگ تهیه می شود.

این گیاه در سطوح وسیعی در بعضی از کشورها مانند آلمان، اتریش، مجارستان و رومانی کشت می شود.

چون ساقه این گیاه خزنده است و علف های هرز می توانند بر آنها غلبه کنند از این رو مبارزه با علف های هرز ضرورت دارد. تا قبل از بسته شدن ردیف ها بر اثر رویش گیاهان باید یک تا دو بار به وجین مکانیکی علف های هرز اقدام نمود (توسط کولتیواتور یا کارگر).

هفت تا هشت روز قبل از کشت از علف کش فلوبالکس به مقدار هشت لیتر در هکتار می توان استفاده کرد. پس از کاشت و قبل از رویش بذر اگر خاک سبک باشد از علفکش دوآل به مقدار دو لیتر در هکتار و چنانچه خاک سنگین باشد از مخلوط دوآل و مالوران از هر کدام به مقدار 2 تا 2/5 لیتر در هکتار می توان استفاده نمود.

این گیاه به سرعت به بیماری های ویروسی مبتلا می شود. مبارزه با آفات ناقل ویروس و همچنین خارج کردن و سوزاندن بوته های آلوده به ویروس نقش مهمی در کنترل آن دارد.

از بیماری های خطرناک کدو می توان از سفیدک سطحی و سفیدک دروغی نام برد. سموم مناسب برای مبارزه با این قارچ عبارتند از: آفوگان، کاراتان و پودرهای گوگرد و تابل سه تا پنج در هزار.

کاشت و تکثیر این گیاه توسط بذر انجام می گیرد. چون دانه های کدوی تخمه کاغذی فاقد پوشش است و به سرعت توسط عوامل بیماریزای قارچی آلوده می شوند، لذا بذرها را باید با قارچکش های مناسب ضدعفونی کرد.

این گیاه به صورت ردیفی (جوی و پشته) در فواصل مناسب باید کشت شود. در هر چاله سه تا پنج بذر قرار می گیرد. پس از سبز شدن بوته های ضعیف را تنک کرده و یک بوته قوی می ماند. پس از کاشت آبیاری مناسب ضروری است.