گشنيز

دانستنیهای علمی

دانستنیهای علمی : گشنيز يکي از قديمي ترين گياهان دارويي شناخته شده در نزد بوده و اولين گزارش ها از استفاده ميوه گشنيز به منظور اهداف دارويي و اهميت اسطوره اي آن بود که 1550 سال قبل از ميلاد مسيح در ليست گياهان دارويي پاپيروس مصرنام برده شده است، که طي برخي گزارشات يادداشت شده در مصر باستان به قدمت آن در 2500 سال قبل از ميلاد مسيح اشاره شده است . يافته هاي نوشته جات گياه شناسي قديم دلالت بر اين دارد که منشاء اوليه گشنيز، نواحي مديترانه و خاورميانه مي باشد. مهمترين کشورهاي توليد کننده گشنيز در دنيا روسيه، هند، ايتاليا، بلغارستان، اسپانيا، مراکش، هلند، پاکستان، روماني، انگلستان، مصر و آمريکا می باشند.

خصوصیات - معرفی

خصوصیات ظاهری : گشنيز گياهي است علفي يکساله با ارتفاع 20 الي 140 سانتي متر که بسته به شرايط اقليمي در تابستان يا زمستان به صورت يک محصول يکساله کشت وکار مي گردد. جنس گشنيز شامل دو گونهC. sativum وC. tordylium مي اشد. گونهtordylium وحشي بوده که ممکن است جهت کارهاي اصلاحي مورد توجه قرار گيرد. گونه C.sativum زراعي بوده که به طور وسيعي با اهداف مختلف کشت و کار مي شود. برگ هاي اين گياه متناوب، بي زبانه و به رنگ سبز يا سبز روشن مي باشد. زير برگ اغلب حاوي واکس درخشان است که در طي گل دهي رنگ برگ ها اغلب متمايل به قرمز يا بنفش در مي آيند. گياه گشنيز داراي دو نوع برگ متمايز مي باشد، برگ هاي قسمت فوقاني ساقه داراي پهنک منقسم، با بريدگي عميق، باريک و رشته مانند در جهت طولي است و برگ هاي پاييني يا برگ هاي قاعده اي آن بزرگ به صورت يک پارچه با 3 لب دندانه دار و داراي دمبرگ بلندي مي باشد که اغلب به صورت طوقه اي روي زمين قرار مي گيرد. ساقه گشنيز مستقيم، منشعب و با انشعابات گرزني و سبزرنگ است. گل ها کوچک به رنگ سفيد يا صورتي و در انتهاي ساقه و در چترهاي مرکب مجتمع مي باشد. ميوه گشنيز به شکل کروي يا بيضوي، دو فندقه اي و معطر به صورت خشک است که به طور خودبه خودي شکفته نمي شود .

شرایط نگهداری گشنيز

نور مورد نياز متوسط آبياري و رطوبت کمی مرطوب دماي مورد نياز زمستان ملایم خاک مورد نياز متوسط تا غنی با زهکشی کامل

شرایط محیط رشد: گشنیز براحتی در خاکهای متوسط، رطوبت ملایم، خاکهای با زهکشی خوب در آفتاب کامل تا سایه-آفتاب رشد می کند. ایجاد سایبان ملایم از آسیب سوختگی با آفتاب جلوگیری می کند. بهترین رشد در آب و هوای با تابستان خشک و خنک رخ می دهد. گشنیزها از محیط با رطوبت بیش از حد و بارانهای مکرر بیزارند. بذور ممکن است در اواخر بهار مستقیماً در بستراصلی کاشته شوند و ممکن است در گلدانها نیز کشت گردند. گیاهان سریعاً رشد کرده و غنچه یا گلهای کوچک آن را قبل از باز شدن گلها بچینید. بذور جدید را هر 2 هفته جهت تداوم محصول دهی برگها انجام دهید. اگر نیاز به بذور گشنیز دارید، اجازه دهید تا مقدار از گلها باز شده و به بذر بنشینند. بذرها حدودا پس از 90 روز بعد از کاشت آماده برداشت هستند.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

خواص درمانی و کاربردهای صنعتی: از قسمت هاي مختلف گياه گشنيز استفاده هاي مختلف و متنوعي مي شود. استفاده هاي سنتي و قديمي گشنيز بر مبناي توليدات اوليه از ميوه و پيکره رويشي به منظور دارويي، آشپزي و پخت و پز مي باشد. محصول گشنيز حاوي مقادير قابل توجهي شهد مي باشد که تعداد زيادي از حشرات را جهت گرده افشاني به سوي خود جذب نموده و از دو جنبه اقتصادي و اکولوژي حائز اهميت و تأثير به سزايي دارد. اهميت ميوه گشنيز به ترکيبات شيميايي داخل آن بستگي دارد. مهمترين ترکيبات آن اسانس و روغن هاي چرب مي باشند. کنجاله آن غني از ترکيبات نشاسته اي، پروتئين و چربي است که غذاي مناسبي براي دام و طيور مي باشد. علاوه بر اين گشنيز در اندام هاي سبز حاوي آنتوسيانين و مقدار قابل توجهي از ويتامين هاي A و C مي باشد بذرهاي پودر شده يا عصاره خشک، چاي، تنتور، جوشانده و دم کرده جهت درمان سوء هاضمه و کم اشتهايي، تشنج، بي خوابي و اضطراب کاربرد دارد . گشنيز خاصيت ضد باکتريايي ، خاصيت آنتي اکسيدانتي ، خاصيت ضد ، ضد موتاسيون و ضد سرطان دارد. بذرهاي گشنيز جهت درمان سوء هاضمه، ناراحتي هاي مفصلي، روماتيسم، بهبود و التيام زخم ها و از بين بردن بوي بد دهان و ضد کرم کاربرد دارند . ميوه هاي رسيده گشنيز به جهت وجود ترکيبات بخصوص در اسانس آن عطر و طعم مطبوعي دارند. پيکر سبز گياه علاوه بر مصرف سبزي در تهيه سوپ و سالاد نيز کاربرد دارد. از اسانس گشنيز جهت مطبوع نمودن توليدات غذايي، صنايع صابون سازي، صنايع شکلات سازي، طعم دهندگي ترکيبات الکلي و بهبود طعم داروهاي تلخ استفاده مي شود. در صنايع آرايشي بهداشتي، نوشابه سازي، شکلات سازي و صنايع دارويي استفاده فراوان مي شود.

مقابله به آفات گشنيز

آفات : حشرات یا بیماریهای خدی گشنیز را تهدید نمی کند اما پتانسیل آسیب دیدن از طرف بیماریهای مرگ گیاهچه، پوسیدگی، پژمردگی باکتریایی، پژمردگی گل را دارد. پتانسل آسیب از طرف حشراتی از قبیل ملخ، خانواده زنجره وجيرجيرک نیز وجود دارد. گیاهان را از تابستان گرم محافظت کنیم.

نحوه تکثیر گشنيز

نحوه تکثیر گیاه: زمان کشت گشنیز در مناطق سردسیر هنگامی است که خطر سرمای بهاره در میان نباشد. در مناطق گرمسیر در هر موقع از پاییز می توان به کشت اقدام نمود. نحوه کشت آن خطی یا شیاری است. فاصله خطوط کشت آن 25 تا 45 سانتی متر و فاصله دو بوته 7 تا 10 سانتی متر می باشد. در دوره ی کاشت و داشت گشنیز، عملیا مبارزه با علفهای هز و سله شکنی نباید فراموش گردد.

چویل رازیانه زيره سياه فالکاریا / علف داسی