شنگار - شنگال

دانستنیهای علمی

ریشه شنگار رنگ قرمزی تولید می کند که از دیرباز در منطقه مدیترانه به عنوان رنگ طبیعی مورد استفاده می گرفت.

بقراط، پزشک یونانی ( در حدود 460 تا 370 سال پیش از میلاد مسیح) از ریشه شنگار برای درمان زخم های پوستی استفاده می کرد. گیاه شناس یونانی، تئوفراست( در حدود 371 تا 287 سال قبل از میلاد مسیح) نیز به خواص دارویی و صنعتی این گیاه اشاره می کند.

خصوصیات - معرفی

شنگار گیاهی از خانواده گل گاوزبان است که ریشه های آن به عنوان رنگ قرمز طبیعی استفاده می شود. ریشه آن ظاهری مشکی رنگ دارد ولی داخل آن آبی-قرمز و در مرکز سفید رنگ است. در محیطهای قلیایی رنگ شنگار به آبی تغییر می کند و با اسیدی شدن خاک رنگ آن به قرمز لاکی برمی گردد.

شنگار گیاهی دو و یا چند ساله و علفی است که ارتفاع آن به 30 تا 60 سانتی متر می رسد. برگها کرکدار و نوک تیز هستند. گلها هرمافرودیت بوده و در تیرماه ظاهر می شوند. ریشه ها در پاییز برداشت می شوند و می توان آنها را خشک و نگهداری کرد.

این گونه ظاهری کرکدار با برگهایی کشیده و گل آذین خوشه ای است. جام گل نسبتا کوچک است و تقریبا قیفی شکل است. جام گل معمولا ارغوانی- آبی است. کاسه گل به میوه تبدیل می شود. ریشه نسبت به اندازه کل گیاه بسیار بزرگ است.

ریشه شنگار 5 تا 6% رنگدانه قرمز رنگ دارد. این رنگدانه ها عموما ترکیبات نفتازارین محلول در چربی مانند آلکانین و ... هستند. مانند سایر گیاهان خانواده گل گاوزبان این گیاه هم دارای آلکالوئید پیرولیزیدین است. آلکالوئید پیرولیزیدین در همه اندامهای این گیاه وجود دارد و در گیاه برای مقابله با حشرات تولید می شود. سایر ترکیبات موجود در ریشه عبارتند از beta-dimethylacrylic acid، beta-acetoxy-isovaleric acid، isovaleric acid و angelic acid.

شرایط نگهداری شنگار - شنگال

نور مورد نياز متوسط آبياري و رطوبت کمی خشک دماي مورد نياز 21 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز ماسه ای

خاکهای ماسه ای و لومی با زهکش مناسب را می پسندد و می تواند در خاکهایی که مواد غذایی کمی دارند رشد کند. در مناطق نیمه سایه تا آفتاب کامل رشد می کند. این گیاه به خشکی مقاوم بوده و رطوبت کم تا متوسط را می پسندد. این گیاه خاکهای شنی با زهکش متوسط را می پسندد. خاکهای اسیدی برای آن مناسب نیست. به گرما، سرمای10- درجه و خشکی زیاد مقاوم است.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

مخلوط کردن پودر ریشه این گیاه با یک روغن را می توان به عنوان پولیش چوب استفاده کرد. در هنگام مخلوط کردن آن با روغن یک رنگ قرمز لاکی ایجاد می شود که می تواند به چوب رنگ قرمز- قهوه ای زیبایی ببخشد. در هند از این گیاه در پخت غذاها استفاده می شود. در استرالیا به عنوان یک رنگ دهنده طبیعی مورد استفاده می گیرد. در صنایع آرایشی نیز از این گیاه برای ایجاد رنگ رژ لب استفاده می شود.

در صنعت داروسازی از ریشه این گیاه برای رنگ دادن به پمادها و ... استفاده می شود. فرانسه و آلمان در حدود 8 تا 10 تن در سال از این گیاه را صادر می کنند. رنگ ریشه این گیاه با استفاده از روغن جالب می شود و در آب تولید رنگ قهوه ای کدر می کند.

به صورت سنتی از این گیاه برای درمان زخمها و بیماری ها استفاده می شد. این گیاه قابض است. مصرف خوراکی این گیاه برای درمان اسهال و زخم معده مفید است. نشان داده شده است که ریشه این گیاه از بین برنده رادیکالهای آزاد است و به عنوان ماده ای ضد پیری شناخته می شود. البته مطالعات بالینی بیشتری برای تائید این موضع نیاز است.

در درمان زخمها موثر بوده و فعالیت ضد باکتریایی دارد. 8 ترکیب دارویی مانند Helixderm و Histoplastin Red دارای عصاره شنگار هستند. این داروها فعالیت ضد باکتریایی علیه باکتری های گرم مثبت و منفی و همچنین قارچها دارند. عصاره شنگار سبب نابودی باکتری Pseudomonas aeruginosa می شود که این باکتری باعث عفونت زخمها می شود. بر روی مطالعه ای که بر روی موشها صورت گرفت عصاره این گیاه بر روی 3 درجه سوختگی بررسی شد. سوختگی خفیف بعد از 7 تا 10 کاملا بهبود یافت و سوختگی ایجاد شده در اثر روغن پس از 26 روز بهبودی کامل داشت. در این مطالعه عصاره این گیاه تاثیر بسزایی بر روی سوختگی شدید نداشت. در مطالعات بالینی نیز نشان داده شده است که استفاده از عصاره این گیاه سبب بهبودی سوختگی ساق پای 72 بیمار شد. در این مطالعه نشان داده شد که این عصاره فعالیت آنتی بیوتیکی نیز دارد. در یک مطالعه نشان داده شد که عصاره ریشه شنگار می تواند فعالیت رادیکالهای آزاد را متوقف کند. علاوه بر این نشان داده شد که هنگامیکه عصاره این گیاه با استفاده از روغن زیتون تهیه می شود در دمای اتاق فعالیت رادیکالهای آزاد را کم می کند ولی در زمانیکه گرما داده می شود میزان فعالیت آنتی اکسیدانتی آن به شدت کم می شود.

از رنگ ریشه برای پولیش چوب، رنگ عطرها و رنگ دادن به برخی داروها استفاده می شود. در ترمومترها و همچنین در تعیین اسیدیته محیط هم استفاده می شود.

مقابله به آفات شنگار - شنگال

این گیاه آفات و امراض خاصی ندارد.

نحوه تکثیر شنگار - شنگال

تکثیر این گیاه از طریق بذر است. می توان بذرها را نشاکاری کرده و در تابستان آنها را در محیط بیرون کاشت. تکثیر آن از طریق تقسیم در بهار هم امکان پذیر است.

هشدار - عوارض جانبی

در دوران بارداری و شیردهی نباید از این گیاه استفاده شود. این گیاه دارای آلکالوئید پیرولیزیدین(pyrrolizidine) بوده و بنابراین، باید با احتیاط مصرف شود زیرا می تواند سبب مسمومیت کبدی و یا ریوی شود. آلکالوئید پیرولیزیدین پیش ماده ایزوزیم سیتوکروم P450 3A4 است. محرکهای این ایزوزیم مانند rifampin( آنتی بیوتیک مورد استفاده در درمان جزام و سل)، گیاه گل راعی یا هوفاریقون و phenobarbital( داروی عصبی مورد استفاده در صرع) می توانند سبب تبدیل بیش از حد تبدیل آلکالوئید پیرولیزیدین و ایجاد غلظتی سمی از مواد شود. مصرف شنگار می تواند موجب نارسایی های کبدی، سیروز کبدی، التهاب دیواره ریه ها(pneumonitis)، بالا رفتن فشار خون ریوی و یا نارسایی های قلبی شود.

سپستان ریندرا لاناتا فراموشم مکن گل عسلی