غافث

گیاهی است پایا، به ارتفاع 30 تا 60 سانتیمتر و دارای ساقه ای راست و پوشیده از کرک که در جنگل ها، نواحی سایه دار، چمنزارها و غیره می روید. برگ های آن شامل 7 تا 9 برگچه بزرگ و دندانه دار است و در فواصل آن برگچه های کوچک و نامنظم دیده می شود. گلهایی به رنگ زرد مایل به نارنجی و مجتمع به صورت سنبله دراز در قسمت انتهایی ساقه دارد. از مشخصات آن این است که میوه آن به علت دارا بودن قلاب های کوچک و فراوان به آسانی به پوست و پشم حیوانات می چسبد.

گونه Agrimonia eupatoria L و مترادف آن asiatica Agrimonia فوق در ايران شناسایی شده است. گونه های ديگری نيز در رديف گونه فوق در كشورهای خاور دور به عنوان دارو مورد توجه هستند كه از نظر تركيبات شيميایی و خواص دارویی كاملاً شبيه می باشند و شايد واريته هایی از غافث باشند و يا مترادف های آن، ولی عملاً گياه شناسان نام های جداگانه ای برای آنها دارند، از آن جمله A.eupatoria، A. pilosa، A.pilosa var japonica. و A. viscidula است.

اين گياه در جنگل ها و جاهای سايه دار اغلب مناطق نيمكره شمالی می رويد. در اروپا و در آسيا بخصوص در هند و ايران انتشار دارد. در هند در كشمير و دامنه های معتدل هيماليا و در ايران در شمال ايران در گيلان، رودبار، هرزويل، عمارلو، رامسر، در گرگان، در مازندران در دشت نظير دره هراز، در آذربايجان در شمال غربي اردبيل، در اطراف تهران در كرج در حبله رود، در كرمانشاه، در تفرش، در خراسان در دره اترك و بين شيروان و بجنورد و در كوه های بختياری می رويد.

ضمناً پایه هایی از آن که در نواحی خشک و آفتابگیر و یا اماکن مرطوب و سایه دار می روید ارتفاع زیادتر و برگ های درشت تر داشته بر روی سطح برگ های آن غده های متعدد ظاهر می شود.

در هند از ريشه آن به عنوان قابض، تونيك و مدر و از برگ های آن به عنوان داروی ضدكرم شكم استفاده می شود. در چين معمولاً تمامی گياه را در ماه های تير تا آبان در مواقعی كه ظاهراً در بهترين وضع رشد می باشد، می چينند و آن را تميز كرده و خوب می شويند و در آفتاب خشك می كنند. تمام گياه بخصوص برگ های آن قابض و گرم كننده و تونيك و بند آورنده خون است. برای معالجه ديسانتری كاربرد دارد و در اسهال های ساده نيز داروی خوبی است. برای تسكين و آرام كردن ناراحتی رحم و برای معالجه بواسير نيز نافع است. از ريشه آن برای معالجه سل استفاده می شود. اين دارو برای تقويت قلب مؤثر است. در موارد حمله های ناگهانی قلبی ممكن است برای خوردن و استعمال داخلی تجويز شود. رشد گلبول های قرمز را تسريع و افزايش می دهد و حشره كش می باشد.

غافث از نظر طبيعت طبق نظر حكمای طب سنتی گرم و خشك است. در مورد خواص آن معتقدند كه برای باز كردن انسداد مجاری كبد و طحال مفيد است و مدر می باشد. قاعده آور است. خوردن عصاره يا دم كرده گياه برای تسكين دردهای كبد، باز كردن گرفتگی كبد و طحال و تقويت آنها، تحليل ورم طحال و نرم كردن آنها نافع است. شيافی كه با عصاره گياه تهيه شود قاعده آور نيرومندی است. خوردن گياه غافث با آب شاهتره و سكنجبين و همچنين خوردن گل و عصاره آن برای التيام زخم های داخلی مفيداست. ماليدن عصاره آن در استعمال خارجی به موضع برای التيام جرب و خارش و پاشيدن گرد آن برای خشك كردن زخم ها نافع است. غرغره آن برای تسكين آنژين، ورم لوزه، درد گلو و ورم حلق نافع است. مقدار خوراك آن تا 12 گرم و در جوشانده و دم كرده ها تا 28 گرم است. در استعمال خارج وغرغره ها،  جوشانده با عسل يا تنها 100 گرم گياه در 1000 گرم آب كه آنقدر بجوشد كه 300 گرم بماند استفاده می شود و اگر به جوشانده زيرفون و مريم گلی، از هر يك 50 گرم، اضافه شود اثرش بيشتر است. عصاره گياه از نظر طبيعت سرد و خشك است و برای رفع خارش و جرب و درد كبد مفيد است. البته عصاره بايد با آب شاهتره و سكنجبين خورده شود. مقدار خوراك عصاره آن 4-2 گرم است. برای بيضه ها مضر است.

دكتر شليمر می نويسد كه اين گياه در موارد انسداد مجاری كبد و طحال مفيد است و شيافی كه با عصاره آن تهيه شود، شديداً قاعده آور است. در فرانسه دم كره ای از گياهان زير تهيه می كنند:

سرشاخه گلدار و برگ خشك غافث 50 گرم، ريوند 25 گرم، ريشه اونونيس 25 گرم، و سرشاخه گلدار فراسيون ابيض 25 گرم. اينها را تهيه كرده و هر بار يك قاش قهوه خوری از مخلوط خرد كرده آنها را در يك پيمانه (200 گرم آب جوش 15 دقيقه دم می كنند و يك پيمانه صبح ناشتا و يك پيمانه عصر می خورند.