مراتعی که خواب بیابان می بینند

به گزارش ایرنا،استان چهارمحال وبختیاری با دارا بودن یک میلیون و 90هکتار مراتع در مناطق نیمه خشک کشور است که هم اکنون یک سوم مراتع استان به دلیل تغییر اقلیم و همچنین کاهش بارش ،برداشت بی رویه آب ، فرسایش خاک جزء مناطق فقیر شده و این استان به سمت بیابانی شدن پیش می رود.
از مجموع یک میلیون و 653 هزار و 300 هکتار وسعت چهارمحال و بختیاری، یک میلیون و 371 هزار و 400 هکتار در حوزه آبخیز رودخانه کارون، 143 هزار و 900 هکتار در حوزه آبخیز رودخانه زاینده رود، 67 هزار و 700 هکتار در حوزه آبخیز رودخانه دز و 70 هزار و 300 هکتار در حوزه آبخیز داخلی قرار دارد.
میانگین بارندگی در سال زراعی جاری 492 میلیمتر گزارش شده که نسبت به میانگین سال زراعی گذشته که 590 میلیمتر است با کاهش 17 درصدی مواجه است.
کاهش نزولات آسمانی در استان سبب شده تا امسال وارد نهمین سال پیاپی خشکسالی در استان شویم و چهارمحال و بختیاری که منشا رودخانه های زاینده رود و کارون است با بحران تامین آب روبرو شود.
هم اکنون چهارمحال و بختیاری یکی از استان خشک کشور اعلام شده و از آنجا که در ماه های آینده بارندگی قابل توجهی برای این استان پیش بینی نمی شود، تامین آب برای مردم روستاها و شهرهای استان با سختی انجام می گیرد.
مدیرکل منابع طبیی و آبخیزداری چهارمحال وبختیاری گفت: هم اکنون استان در مناطق نیمه خشک کشور است و بیابان زایی در این استان در حال پیشرفت است.
علی محمدی مقدم روز جمعه به مناسبت روز جهانی بیان زائی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: وقتی در منطقه ای تخریب آب، خاک و منابع آبی ، پوشش گیاهی باشد توان تولید سرزمین کاهش یافته و آن منطقه به سمن بیابان زایی می رود.
به گفته وی ،در استان چهارمحال وبختیاری به دلیل اینکه در اقلیم نیمه خشک واقع شده و فرسایش خاک 20تن در هکتار است و سطح افت سطح آب های زیر زمینی در برخی دشت ها از جمله دشت خانمیرزا تا 70 متر رسیده است در این استان پدیده بیابان زائی در حال شکل گرفتن است.
وی اظهار داشت: تخریب و از بین رفتن مراتع و جنگل ها و پوشش گیاهی به خاطر چرای بی رویه دام، شخم و سیار و زراعت دیم در عرصه های ملی و همچنین قطع درختان از دیگر عوامل تشکیل پدیده بیابان زایی در استان است.
محمدی مقدم افزود: هم اکنون در برخی از دشت های استان از جمله دشت خانمیرزا و دشت شهرکرد ،پدیده بیابان زایی اتفاق افتاده و این دو دشت به عنوان دشت های ممنوعه و همچنین کانون تولید گردو خاک در استان تبدیل شده است.
به گفته وی ، در استان چهارمحال وبختیاری علاوه بر ورود ریزگردها با منشا خارجی که از غرب کشور وارد می شود، متاسفانه از درون هم منشا تولید گرد و غبار داخلی شده است.
وی با اشاره به اینکه اگر تخریب منابع آب، خاک و پوشش گیاهی در استان ادامه داشته باشد درچند سال آینده این استان که یکی از کانون های انتقال آب بوده به بیابان زایی تبدیل می شود افزود: تنها راه برون رفت استان از بیابانی شدن توجه به اقدامات و عملیات های آبخیزداری است.
مدیرکل منابع طبیعی و ابخیزداری استان گفت: کشت و توسعه گیاهان دارویی در مراتع، کشت و توسعه جنگل کاری اقتصادی در مناطق جنگلی ، تغییر الگوی کشت با ارقامی با نیاز آبی کم و بدون نیاز آبی و کاهش و حذف ارقام زراعی پرمصرف آب مثل برنج، لوبیا و گندم در اراضی زراعی از مهمترین عوامل و راه های مقابله با پدیده بیان زایی است که از فرسایش خاک ، بهره برداری بی رویه از منابع آبهای زیرزمینی و همچنین کاهش عوامل تخریب جنگل ها و مراتع جلوگیری می کند.
به گفته وی، پیش بینی می شود امسال با مشارکت مردم دو هزار هکتار از عرصه های منابع طبیعی استان را زیر کشت گیاهان دارویی، جنگل کاری اقتصادی و کاشت گل محمدی برده شود.
محمدی مقدم افزود: سال گذشته نیز یکهزار هکتار از عرصه های منابع طبیعی استان به این امر اختصاص داده شده است.
وی گفت: در این طرح گونه های جنگلی بومی مثل انجیردیم، مو دیم، انار و کشت گیاهان دارویی مثل کلوس، موسیر، آنغوزه و گل محمدی کشت می شود.
وی با تاکید بر اجرای عملیات های آبخیزداری در استان به منظور مقابله با پدیده بیان زایی اظهار داشت: تاکنون 50درصد مساحت آبخیزداری استان مطالعات آبخیزداری انجام شده که با احداث بند خاکی ومهار آب از فرسایش خاک جلوگیری شود.
وی با اشاره به اینکه آبخیزداری سبب بیشتر شدن و حفظ آب در بخش کشاورزی می‌شود افزود:540 هزار هکتار طرح مطالعات حوزه آبخیزداری در چهارمحال و بختیاری اجرا شد.
مدیرکل منابع طبیعی وآبخیزداری استان افزود: هم اکنون شور شدن اراضی در استان به دلیل برداشت بی رویه آب به خصوص در دشت خانمیرزا در حال شکل گیری است که این امر نیز به بیابانی شدن مناطق کمک می کند.
محمدی مقدم بدون اعلام سطح شوره زایی استان افزود: استفاده بی رویه از منابع آبی منجر به شوره زار شدن مناطق شده است.
وی افزود: هم اکنون یکی دیگر از مشکلات استان افزایش میزان تبخیر آب در استان است که آبهای استان با احداث سدهای بزرگ با توجه به شدت گرما در استان افزایش پیدا کرده است.
وی با بیان اینکه سدهای احداث شده در استان مانند تشتک تبخیر عمل می کنند افزود: اجرای عملیات آبخیزداری در مقابل احداث سدهای بزرگ هم کم هزینه و هم کمترین میزان تخریب اراضی و تبخیر منابع آبی را دارد.
وی گفت: در استان توصیه می شود که برای برون رفت از چالش بحران آب و فرسایش خاک به موضوع آبخیزداری توجه بیشتری شود.
وی با بیان اینکه هم اکنون رویکرد برنامه های منابع طبیعی و آبخیزداری استان حفاظت مشارکتی است و مشارکت مردم منجر به حفظ احیا و توسعه منابع طبیعی می شود.
محمدی مقدم افزود: کشت گیاهان دارویی و جنگل کاری اقتصادی بهترین زمینه مشارکت را فراهم می کند و همچنین تولید با افزایش و بهره برداری جنگل نشینان درآمد بیشتری را از کشت گیاهان دارویی و جنگل کاری اقتصادی در برابر زراعت دیم کسب می کنند وانگیزه مشارکت آنان فراهم شده است.
وی با بیان اینکه میانگین بارش استان چهارمحال وبختیاری در بلند مدت 590میلیمتر و مساخت کل استان 16هزار و 500کیلومتر مربع است افزود: حجم کل بارش در استان 9میلیارد و 358میلیون متر مکعب است که به دلیل شیب زیاد استان 80 درصد این بارش به صورت روان آب از استان خارج می شود.
به گفته وی ،در هر هکتار دو هزار و 600متر مکعب تولید روان آب است که اگر نرخ هر متر آب 2500ریال باشد، میانگین ارزش روان آب حاصل از هر هکتار در استان شش میلیون و 600هزار ریال است که اگر 50 درصد مساحت استان را زیر عملیات آبخیزداری ببریم 50درصد روان آب های استان یعنی معادل یکهزار و300مترمکعب آب ذخیره می شود که که ارزش این آب ذخیره شده سه میلیون و 250هزار یال در هکتار است.
وی گفت: هم اکنون نرخ هزینه هر هکتار عملیات آبخیزداری (سازه ای ،بیولوژیک و مدیریتی )در استان 10 میلیون ریال است که این میزان در مقابل هزینه های احداث سدهای بزرگ بسیار ناچیز است.
محمدی مقدم افزود: میزان مصرف آب شرب ، صنعت و کشاورزی در استان چهارمحال وبختیاری در سال 90 معادل یک میلیارد و 210میلیون متر مکعب است که اگر در نیمی از مساحت استان عملیات آبخیزداری انجام شود این میزات آب مصرفی استحصال می شود.
وی به برنامه 10 ساله این اداره کل برای اجرای عملیات آبخیزداری در 900هزار هکتار مساحت استان اشاره کرد وگفت: اجرای این برنامه نیازمند تخصیص اعتبارات لازم است.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی وآبخیزداری استان چهارمحال وبختیاری نیز با اشاره به گسترش پدیده بیابان زایی در استان افزود:براساس تعریف سازمان ملل بیابان‌زایی عبارت است از کاهش توان تولید اراضی که در اثر تغییر اقلیم و یا فعالیت‌های انسانی ایجاد می‌شود بنابراین باید توجه داشت که بیابان و بیابان‌زایی 2 مقوله متفاوت هستند.
حسین بهرامی افزود: فرسایش خاک، شور شدن خاک، کاهش مواد آلی خاک، افت کمی و کیفی آب‌های سطحی و زیرزمینی و تخریب پوشش گیاهی هر کدام می‌تواند سبب بیابان ‌زایی شود.
وی گفت: بیابان‌زایی در حالت کلی سبب تخریب خاک، تخریب آب و تخریب پوشش گیاهی می‌شود که نتیجه نهایی بیابان‌زایی از بین رفتن توان تولید، کاهش درآمد جوامع و صدمه دیدن توسعه و تمدن است.
به گفته وی ،استان چهارمحال و بختیاری از نظر اقلیمی فاقد مناطق بیابانی است و اقلیم استان از نیمه خشک تا مرطوب و سرد متغیر است.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی وآبخیزداری استان با بیان اینکه متأسفانه باید گفت علیرغم آنکه استان فاقد اقلیم خشک و بیابان است اما فرآیند بیابان‌زایی در استان وجود دارد، افزود: بیابان ‌زایی روندی تدریجی و کند است که در صورت تداوم، روند بیابان‌زایی فعلی به طور واضح قابل پیش‌بینی است و در چند دهه آینده شاهد نشانه‌های بیابان و رخساره‌های خاص بیابان در استان به ویژه نیمه شرقی هستیم.
بهرامی با اشاره به دلایل بیابان‌زایی گفت: فرسایش بیش از 20 تن خاک در حوزه آبخیز کارون، از بین رفتن تنوع زیستی و گونه‌های گیاهی بومی استان، تخریب جنگل‌ها و مراتع و تغییر کاربری‌ اراضی و کشاورزی‌های غیراصولی و بهره‌برداری بیش از حد از منابع آب که سبب اُفت شدید سطح آب‌های زیرزمینی شده و همچنین خشکسالی و تغییر اقلیم که از چند سال اخیر شاهد آن هستیم روند بیابان‌زایی را تشدید می‌کند.
وی با بیان اینکه استان چهارمحال و بختیاری فاقد بیابان خشک است، خاطرنشان کرد: به همین دلیل از محل اعتبارات دفتر مقابله با بیابان اعتباری به استان اختصاص نمی‌یابد اما تمام فعالیت‌های آبخیزداری در استان در راستای مقابله با تخریب سرزمین و بیابان‌زایی انجام می‌شود.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان با بیان اینکه اُفت سطح آب‌های زیرزمینی به ویژه در استان از بارزترین علائم بیابان‌زایی است، تصریح کرد: دشت‌های مسطح در نقاطی تبدیل به کانون‌های گرد و غبار شده و این در حالی است که این دشت‌ها در گذشته مرغزار و تالاب بوده‌اند.
مدیرکل جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری نیز پیش از این بیان کرده بود، از 847 رشته قنات استان 452 رشته به طور کامل خشک و بقیه با کاهش 70 درصدی آبدهی مواجه شده اند.
ذبیح الله غریب ، به وجود سه هزار و 12 حلقه چاه کشاورزی و یک هزار و 439 دهانه چشمه در چهارمحال و بختیاری اشاره کرد و گفت: تاکنون 234 حلقه چاه و یک هزار و 100 رشته چشمه به طور کامل خشک و بقیه بین 40 تا 70 درصد کاهش آبدهی داشته است.
وی گفت: با توجه به این که 88 درصد تأمین آب کشاورزی چهارمحال و بختیاری از منابع زیرزمینی است،متأسفانه میزان افت سطح آب های زیرزمینی در 10 دشت استان تا افزون بر 25 متر می رسد.
مدیرکل هواشناسی چهارمحال وبختیاری نیز پیش از این اعلام کرد، افزایش دما، سرعت باد، تبخیر و خشکسالی باعث تشدید پیامدهای خشکسالی آبشناسی در چهارمحال و بختیاری می شود. 
به گفته مهرداد قطره سامانی ، براساس آخرین پیش بینی فصلی صادره، میزان بارش چهارمحال و بختیاری تا مرداد سال جاری در حد میانگین بلند مدت است. 
به گفته وی، همچنین ضمن تأخیر در آغاز بارش های فصل پاییز استان، از نظر مقدار نیز بارش ها کمتر از میانگین بلند مدت پیش بینی شده است. 
وی بیان کرد: طبق همین پیش بینی ها، میانگین دما در بخش های جنوبی و جنوب شرقی چهارمحال و بختیاری مانند لردگان و بروجن نسبت به میانگین بلند مدت تا یک و نیم درجه سانتیگراد افزایش خواهد داشت. 
وی اظهار کرده بود ،افزوده شدن کمبود بارش سال زراعی جاری به سر جمع کمبود بارش های هشت سال گذشته، پیامدهای خشکسالی آبشناسی در چهارمحال و بختیاری را تشدید می کند و تحقق پیش بینی فصلی و افزایش دما در مناطق جنوبی استان، اثرات خشکسالی را در این مناطق افزایش می دهد.
به گزارش ایرنا،28خرداد ماه به عنوان روز جهانی مقابله با بیان زایی نامگذاری شده است.