به گفته كارشناسان شركت كننده درنخستين همايش ملي گياهان دارويي، معطر و ادويه اي كه در نخستين روز ارديبهشت امسال، دانشگاه گنبدكاووس برگزار شد، ازمجموع 13 اقليم آب و هوايي در كره خاكي جهان، 11 اقليم آن در ايران وجود دارد كه اين اقليم ها فرصتي منحصربفرد براي رويش انواع گياهان، بويژه گياهان دارويي را در اين سرزمين كهن فراهم كرده است.
نخستين همايش ملي گياهان دارويي، معطر و ادويه اي درقالب سه محور اصلي شامل منابع طبيعي، شيمي و طب و اقتصاد و كار آفريني چهارشنبه اول ارديبهشت 95 با حضور استادان و اعضاي هيات علمي مراكز آموزش عالي كشور و استان گلستان در دانشگاه گنبدكاووس برگزار شد.
دراين همايش يك روزه، ازمجموع 257 مقاله علمي كه درقالب مقاله و پوستر به دبيرخانه اين همايش ارسال شده بود، 206 مقاله پذيرش كه 12 مقاله توسط صاحبان آن قرائت شد.
معاون آموزشي و پژوهشي دانشگاه گنبدكاووس مي گويد: تنوع اقليم آب و هوايي در ايران سبب شده تا افزون بر هشت هزار گونه گياهي در اقصي نقاط كشور رويش نمايد كه از اين تعداد 2300 گونه آن گياهان دارويي، ادويه اي و معطر هستند.
دكتر علي حشمت پور بابيان اينكه ازمجموع 2300 گونه گياهان دارويي، ادويه اي و معطر در كشور تعداد 1728 گونه منحصرا در ايران رشد مي كند، گفت: گونه هاي گياهي منحصر بفرد ايران دو برابر كل گونه هاي گياهان دارويي قاره اروپا مي باشد.
وي، به حجم تجارت جهاني گياهان دارويي اشاره كرد و گفت: درسال 1996 ميلادي حجم تجارت جهاني گياهان دارويي 60 ميليارد دلار بود كه اين رقم درسال 2010 به يكصد ميليارد دلار افزايش يافته است و پيش بيني مي شود درسال 2050 حجم اين تجارت به پنج هزار ميليارد دلار افزايش يابد.
دكتر حشمت پور به ميزان درآمد ايران از تجارت جهاني گياهان دارويي اشاره نكرد اما افزود: ميزان درآمد ايران بسيار پايين است و بسياري از گياهان دارويي كشور توسط دلالان و به صورت فله اي صادر مي شود.
رئيس انجمن علمي گياهان دارويي استان گلستان نيز مي گويد: تاكنون يك هزار و 700 گونه گياهي در اين استان شناسايي شده است كه 409 گونه آن گياه دارويي است كـه 156 گـونه درجنگـل ها، 98 گـونه در مراتـع، 47 گـونه درحاشيه مـزارع و 108 گونه ديگر به صورت مشترك در اراضي جنگلي، مرتعي و زراعي گلستان رشد مي كند.
دكتر خدايار همتي گفت: استان گلستان با شرايط اقليمي و آب و هواي مناسب مي تواند به قطب گياهان دارويي كشور تبديل شود زيرا بسياري از گونه هاي گياهي آن به صورت خود رو وجود دارد.
وي، نبود مراكز خريد و كمبود مراكز فرآوري گياهان دارويي را از مشكلات گلستان دراين حوزه برشمرد و اظهار داشت: هم اكنون 198 هكتار از اراضي گلستان به كشت گياهان دارويي اختصاص دارد.
رئيس انجمن علمي گياهان دارويي گلستان، ميزان برداشت گياهان دارويي اين استان را سالانه 565 تن اعلام كرد و گفت: تنها دو شركت فراوري در اين استان فعال است و نياز به شركت هاي بيشتر در اين زمينه محسوس است.
دكتر همتي افزود: به دليل نبود مراكز خريد، بسياري از توليدات گياهان دارويي اين استان توسط واسطه ها و دلالان با قيمت پايين خريداري و به صورت فله اي به استان هاي ديگر يا خارج كشور صادر مي شود.
وي به جديد التاسيس بودن انجمن علمي گياهان دارويي گلستان و عمر چند ماهه آن اشاره كرد و گفت: اين انجمن در مدت كوتاه فعاليت خود و با همكاري يك تيم 20 نفره از متخصصان و استادان دانشگاه، برخي گياهان دارويي اولويت دار در اين استان را مشخص كرده است.
رئيس انجمن علمي گياهان دارويي گلستان، آويشن، نعناع فلفلي، گل گاو زبان، رازك، مورد، افسنتين، خار مريم، زيره، سر خارگل، مريم گلي، گالگا، گل محمدي، به ليمو، كدوي طبي، مرزنجوش، سياه دانه، بادرنجبويه، كنگر فرنگي، اسطو خودوس و زعفران را از جمله گياهان دارويي اولويت دار گلستان برشمرد.
بومادران، پونه، ماميران، توسكا، بابونه، درمنه، شقايق، شير پنير، سنا، شاه تره، داغداغان، كنگر وحشي، وليك، يونجه زرد، سرخدار، كاسني، پير بهار، شيرين بيان، زوله، گل چاهي، فرفيون، راش، پاخري، كاسني بارهنگ ،سيزاب و كور (كبر) از ديگر گياهان دارويي و خوراكي استان گلستان است.
رئيس انجمن علمي گياهان دارويي گلستان همچنين با اشاره به اهداف راه اندازي اين انجمن، گفت: انسجام و همكاري بين متخصصين گياهان دارويي، آموزش پايه گياهان دارويي درسطوح مختلف جامعه، ترويج و فرهنگ سازي درحوزه توليد و مصرف گياهان دارويي، برگزاري همايش و جشنواره هاي سالانه و آموزش كشت گياهان دارويي به زنان روستايي ازجمله اهداف اين انجمن است.
وي يادآور شد: علاوه بر كشت 198 هكتار گياهان دارويي در گلستان، 120 هكتار زعفران با توليد 300 كيلوگرم درسال و دو هكتار گل محمدي نيز باتوليد 300 كيلوگرم درسال در اين استان كشت شده است.
دكتر همتي بااشاره به حجم بالاي تجارت جهاني داروهاي گياهي كه افزون بر يكصد ميليارد دلار است، برلزوم استفاده بهينه ازظرفيت عظيم گياهان دارويي كشور و اين استان تاكيد كرد و گفت: صدها هزار هكتار از اراضي كم بازده، ديم و مراتع مناطق شمالي گلستان مستعد كشت گياهان دارويي هستند.
رئيس انجمن علمي گياهان دارويي كشور نيز با انتقاد از كم توجهي به ظرفيت گياهان دارويي بويزه صادرات فله اي و بدون فرآوري گياهان دارويي دركشور، برلزوم بازنگري در اين زمينه تاكيد كرد و گفت: با فرآوري درست اين سرمايه هاي ملي علاوه بر ايجاد اشتغال، درآمد خوبي عايد مردم و نظام مي شود.
دكتر محمدباقر رضايي مي گويد: امروز بيشتر گياهان دارويي كشور توسط دلالان و واسطه ها و به صورت فله اي صادر مي شود.
وي به ميزان صادرات و ارزش ريالي يا دلاري آن اشاره نكرد اما افزود: گياهان دارويي ايران پس از صادرات به كشورهاي ديگر، فرآوري شده و مجددا بخش قابل توجه آن به كشور وارد و با قيمت بالا به مردم عرضه مي شود.
رضايي با اشاره به ظرفيت بالاي گياهان دارويي كشور اضافه كرد: در سال هاي گذشته با مديريت نادرست و برداشت سودجويانه از طبيعت، بسياري از اين گونه ها از بين رفته و توجهي نيز به حفظ گونه هاي موجود نمي شود.
وي تصريح كرد: احيا و حفظ گونه هاي دارويي نيازمند مديريت و برنامه ريزي صحيح است كه بايد براساس مطالعات علمي درمناطق با اقليم مربوطه هر گياه كشت شود و در همين راستا انجمن علمي گياهان دارويي كشور بحث ساماندهي گونه هاي گياهي را درحال انجام دارد.
رئيس انجمن علمي گياهان دارويي كشور يادآور شد: اين انجمن تاكنون 10 گونه گياه دارويي از جمله 'بابونه، آويشن، گل محمدي، زعفران، باريجه، كتيرا، نعناع، پنيرك و آنغوزه' را براي كشت درمناطق با اقليم خاص معرفي كرده است.
دكتر رضايي باتاكيد برضرورت كشت مكانيزه و انبوه گياهان دارويي فوق گفت: كل بازار داخلي ايران و بازار كشورهاي منطقه براي اين محصولات درصورتي كه به درستي فرآوري شوند، وجود دارد.
وي، حمايت دولت از توليدكنندگان بخش خصوصي درحوزه كشت گياهان دارويي بويژه دربحث بازاريابي را بسيار مهم دانست و اضافه كرد: اگر سرمايه گذاري و حمايت در اين بخش به خوبي صورت نگيرد، ره به جايي نخواهيم برد و با توجه به شرايط آب و هوايي و كمبود منابع آبي، كشت گياهان دارويي در مناطق خشك و كم آب كشور يك ضرورت است.
رئيس انجمن علمي گياهان دارويي كشور، توجه به سلامت جامعه و كاهش 50 تا 70 درصدي بيماري ها بويژه در مناطق روستايي با احياي گياهان دارويي و فرهنگ سازي براي كشت و مصرف آن را مورد تاكيد قرار داد و تصريح كرد: احيا و توجه به گياهان دارويي مصداقي از تحقق اقتصاد مقاومتي نيز به حساب مي آيد.
ب ه گفته وي، درحال حاضر سطح زير كشت گياهان دارويي در كشور 70 هزار هكتار مي باشد كه با توجه به اقليم آب و هوايي و كمبود منابع آبي، قابليت افزايش تا 500 هزار هكتار را بويژه در اراضي ديم دارد.
رضايي تعداد گونه هاي گياهي شناسايي شده در كشور را افزون بر دو هزار گونه دانست و اضافه كرد: حدود 300 گونه آن درصنايع دارويي، غذايي و مواد بهداشتي قابل استفاده است كه با توجه به مرغوبيت اين گياهان نيازي به واردات آن نيست.
وي گلستان را از استان هاي پرظرفيت درحوزه گياهان دارويي دانست و تصريح كرد: بايستي با تشكيل كميته هاي تخصصي، استفاده از شركت هاي دانش بنيان و توجه به مكانيزاسيون در توليد و فراوري گياهان دارويي، ابتدا اين سرمايه هاي ملي را احيا و سپس از ظرفيت عظيم آن در ارتقاي سلامت جامعه، ايجاد اشتغال و كسب درآمد براي مردم استفاده كرد.
رئيس انجمن علمي گياهان دارويي كشور همچنين از فعاليت شاخه اين انجمن در 20 استان كشور خبر داد و گفت: برگزاري چند همايش گياهان دارويي در استان ها و نيز يك همايش بين المللي با مشاركت كشور تركيه در دستور كار قرار دارد.
با اين حال آنچه مسلم است، هنوز از ظرفيت عظيم گياهان دارويي كشور به درستي استفاده نمي شود و اگر سرمايه گذاري و حمايت لازم دراين بخش صورت گيرد قطعا منبع درآمد بالايي را عايد كشور و مردم اقصي نقاط كشور بويژه استان گلستان كه در رده هاي پايين درآمدي در بين ديگر استان هاي كشور قرار دارد، مي كند.