وجود اقلیم سردسیری و گرمسیری و متنوع شرایط ایده‌آل و مطلوبی برای رویش و حیات انواع گیاهان خوراکی، دارویی، صنعتی و غیره در شهرستان خاش و از جمله منطقه ایرندگان فراهم کرده است.
به گزارش (ایسنا)، مهمترین گونه‌های درختی ایرندگان خاش شامل انواع درختان سردسیری و گرم سیری، بنه، داز، گز، بادام کوهی، کنار، پدگ و غیره است و وجود درختانی نظیر”شیشم” یا “جَک “حاکی از غنای ژنتیکی گیاهی این منطقه از شهرستان است.
معرفی درخت جک “شیشم” نام علمی( Dalbergia sissoo)
“جَک” یا “شیشم” درختی است بزرگ، خزان کننده و بومی کشورهای پاکستان، نپال هندوستان و افغانستان است، در کشور ایران نیز دارای رویشگاه‌های طبیعی محدود با سطح اندک در استان‌های هرمزگان، خوزستان، سیستان و بلوچستان و کرمان است.
نام این درخت در فارسی “شیشم” است که در ایرندگان بلوچستان و در جیرفت و هرمزگان آن را جک و در آبادان سیسو می‌گویند.
در استان سیستان و بلوچستان در حاشیه رودخانه و کنار زمین‌های کشاورزی ایرندگان به صورت طبیعی روییده و به وفور دیده می‌شود و در نزد مردم ایرندگان مورد احترام است.
این درختان در استان سیستان و بلوچستان علاوه بر ایرندگان در تنگه سرحه نیکشهر نیز وجود دارند.
درخت جَک از درختان صنعتی بسیار مهم به شمار می‌رود، چوب سخت و محکم آن برای خراطی بسیار مناسب است و رنگ و جلا را به خوبی پذیرفته و درخشان می‌شود، چوب این درخت به راحتی به صورت ورقه قابل جدا شدن است، به همین جهت در روکش سازی از آن استفاده می‌شود.
برگ‌های درختان جک به عنوان علوفه برای تغذیه دام‌ها مورد استفاده است، این درخت از انواع درختان نادر در ایران و در برخی مناطق قطع آن ممنوع است.
برگ جک، شتر را خیلی چاق می‌کند اما مصرف زیاد آن در فصل بهار باعث مرگ حیوان می‌شود، چون در این فصل جریان شیره گیاهی زیاد است و این شیره که خیلی چسبناک است موجب مرگ شتر می‌شود.
تغذیه از برگ جک در خارج از فصل بهار هیچ گونه خطری را ایجاد نمی‌کند.
میوه درخت جک تند، تیز و گس است و به‌عنوان خلط آور، دفع کرم، ضد سوختگی و اشتها آور به کار می‌رود. تشنگی را کاهش می‌دهد، از بین برنده احساسات و معالج بیماری پوست، زخم معده و بیماری‌های خون است.
شیره برگ‌ها برای معالجه بیماری‌های چشم توصیه شده است.
ریشه‌های آن خیلی قابض است و به‌وسیله موش و مورچه مورد تغذیه قرار نمی‌گیرد و روغن آن برای بیماری‌های جلدی استفاده می‌شود.
با توجه به مهیا بودن شرایط اقلیمی رشد درخت جَک در ایرندگان می‌توان استفاده‌های فراوانی از این درخت خصوصا در صنعت داشت.
ایرندگان منطقه‌ای زیبا و گردشگری در قسمت مرکزی استان سیستان بلوچستان و از توابع شهرستان خاش محسوب می‌شود، موقعیت جغرافیایی و ارتفاع این منطقه از سطح دریا باعث ایجاد شرایط مناسب آب هوایی و در نتیجه مناظر و طبیعتی بکر در این منطقه شده است.
وجود کوهستان‌های مرتفع و همچنین سلسه کوه‌های بیرک، سیاه بندان و زردان در بخش ایرندگان موجب شکل گیری رودخانه ی بزرگ ایرندگان شده که این رودخانه و منطقه ایرندگان دارای شرایط و پتانسیل‌ها و زیست محیطی منحصر به فرد است، از جمله موارد منحصر به فرد ایرندگان می‌توان به تنوع آب و هوایی بالای این منطقه اشاره کرد.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان خاش گفت: خوشبختانه در این منطقه شرایط خوبی برای رویش صدها گونه خوراکی، دارویی و صنعتی وجود دارد که بخش زیادی از آنها ناشناخته مانده‌اند.
امان‌الله طوقی در گفت‌وگو با ایسنا افزود: با توجه به وسعت و گستردگی منطقه، اقلیم متنوع شهرستان و شرایط مناسب زمین زمینه برای رویش و حیات انواع گیاهان فراهم است.
وی اظهار کرد: در نقاط حاشیه تفتان، ارتفاعات بیرک، پنج انگشت، سیاه بندان، مورپیش، رودخانه‌های ایرندگان و کارواندر، مناطق گوهرکوه، دشت آبخوان، پشتکوه، حوزه نوک آباد و غیره رویشگاه‌های منحصربفرد گیاهان وجود دارد.
وی تصریح کرد: گیاهانی مانند بومادران، صد آب، سرنجیل، شنز (خارشتر)، خاک شیر، منگولی، مدوح (شیرین بیان)، دانیچک، توتری، کلپوره، گلدر، پورچنک (پونه)، گواتک، شوتک، سارنگ، ازگند (آویشن)، درنگ (درمنه)، برنجاسف، بوجایل، کل کشتگ بلوچی (هندوانه تلخ)، دودنی(اسپند)، مورپوژو، پتونت و غیره از جمله گیاهان دارویی شهرستان خاش محسوب می‌شوند.
طوقی خاطرنشان کرد: همچنین قارچ (گوبلک)، جعفری و نعنا کوهی، راب، اسفناج وحشی، ریواس، پونه، گل گاوزبان، بنه (گون)، بادام کوهی (گواتام)، زیر بال، انجیر، کنار، کاسک، کسور و غیره از گیاهان خوراکی این شهرستان هستند.