درختان به عنوان اسکلت اصلی فضاهای سبز شهری از اهمیت و ارزش غیر قابل توصیفی برخوردار هستند. در صورتی که درختان در شهرها به صورت صحیح و در مکان مناسب کاشته شوند میتوانند موجب افزایش زیبایی بصری منظر، کاهش مصرف انرژی، کاهش آلودگی های محیطی، افزایش رطوبت، تثبیت خاک، بهبود کیفیت زیست محیطی، افزایش ارزش املاک و از همه مهمتر کمک به تلطیف فضا و کاهش فشارهای روانی ناشی از شهر نشینی در افراد شوند.با توجه به نقش درختان در فضای سبز شهری و با در نظرگرفتن شرایط اقلیمی، بافت شهری و ویژگی های فرهنگی، لازم است که فرایند طراحی كاشت، نوع گونه ها، اندازه درخت، فاصله گذاری كلی و مشخصات كاشت در خيابانها، بلوارها و پارك ها بر اساس دستورالعمل های علمی مشخص گردد. در این مقاله به معرفی گونه های درختی با نیاز آبی کم و متوسط می پردازیم .
ضوابط کاشت
فاصله ی كاشت درختان كوچك از یكدیگر، 3 متر است.
فاصله ی كاشت درختان متوسط از یكدیگر، 6 متر است.
فاصله ی كاشت درختان بزرگ از یكدیگر، 9 متر است. گیاهان در فضاهای كوچك، باید با شمار كم و از گونه های فشرده، یا كوچك و یا با تركیب مستقیم باشند.
كاشت درخت در چمن، به صورت جداگانه و گاهی به صورت چندتایی است. محل بخشهای جنگلی در سطح كلی فضای سبز، گوشه ها و انتهای آن است.فاصله كاشت درختان جنگلی در فضای سبز، بسته به واریته و گسترش تاج، از 3 تا 9 متـر اسـت و بایـد بـه طـور پراكنـده كاشته شوند. محل كاشت نهال، نباید نزدیك مجاری فاضلاب و یا زهكشهای ساختمان باشد.
درختان كٌند رشد، به صورت نیمه بالغ و یا بالغ كاشته می شوند (با رعایت اصول لازم، مانند: انتقال با ریشه و خاك و یـا زدن تاج و ...). كاشت درختان بزرگ، زیر كابلهای فشار قوی ممنوع است.كاشت درختان در فضای سبز، در دو مرحله انجام می شود. مرحله اول، كاشت متـراكم بـه شـمار 2 تـا 3 برابـر متعـارف، و مرحله ی دوم، انتخاب بهترینها از میان باقیمانده و احیاناً باز كاشت نقاط خالی.
نسبت مناسب كاربرد درختان سوزنی برگ و پهن برگ خزان كننده در فضای سبز، به طور معمول، یك سوم سوزنی بـرگ و دو سوم پهن برگ است.
اولویت کاشت
گونه‌های پهن برگ و سوزنی برگ از نظر خواهش‌ها و نیازهای اکولوژیک طیف وسیعی از شرایط اقلیمی را متحمل می‌نمایند و بسیار با هم متفاوت می‌باشند، لذا در درجه اول اولویت با گونه‌هایی میباشد که حساسیت کمتری را به آفات و امراض و شرایط نامساعد محیطی (خشکی و کم آبی) داشته باشند. بعنوان مثال کاج‌ها از گونه‌های سوزنی برگ مقاومت بیشتری به شرایط نامساعد محیطی نسبت به سایر گونه‌های سوزنی برگ حساس دارند و یا اینکه اقاقیا از گونه‌های پهن برگ نسبت به سایر شرایط خشکی را بهتر می‌تواند تحمل نماید.
کاج
کاج های مثل کاج تهران، کاج افغان، کاج مشهد ، کاج لاوسون غیره مناسب برای کاشت در فضای سبز خشک هستند.البته کاج های نوئل که نیاز آبی بالایی دارد و کاج های لوکس توصیه نمی شود.<< کاج تهران >> بومی شرق مدیترانه و غرب آسیا مانند کشورهای بلغارستان، یونان، ایتالیا، ترکیه، اوکراین و ایران میباشد. یک گونه تزئینی بسیار محبوب برای نواحی با آب و هوای گرمسیری است. تحمل بسیار بالایی در برابر گرمای هوا و خشکی دارند. ظاهر آن بسیار جذاب بوده و پوست آن قرمز – قهوه ای و شکاف خورده است. ارتفاع آن به ۹ تا ۲۴ متر می‌رسد.<<کاج لاسون>> که با نام های کاج طلایی و شبه سرو لاوسون هم شناخته می‌شود، از خانواده مخروطیان و دارای برگ هایی به رنگ زرد روشن و طلایی میباشد. این نوع کاج معمولا کوتاه قد و هرمی شکل است و به کندی رشد می‌کند. ارتفاع کاج لاوسون می‌تواند به 5 متر هم برسد. به دلیل متراکم بودن شاخ و برگ کاج لاوسون، از این درخت در طراحی فضای سبز به عنوان دیوار استفاده می‌شود. این درخت به خشکی حساسیت چندانی ندارد و یک بار آبیاری در ماه برای آن کافی است. * نکته : افسانه ای وجود دارد که وجود درختان کاج و سرو به تدریج باعث اسیدی شدن خاک می شود و گیاهان مجاور را از بین می برد.سوزن کاج دارای PH بین 3.2 تا 3.8 است، به این معنی که اگر آنها را به عنوان کمپوست در خاک قرار دهید، می توانند خاک را کمی اسیدی تر کنند. با این حال، اگر آنها صرفاً از روی درخت بیفتند و روی خاک قرار گیرند، تقریباً هیچ تأثیری روی ریشه های گیاهی که در زیر سطح خاک رشد می کنند، ندارند. این به این دلیل است که میکروب های موجود در خاک، اسیدیته را با تجزیه سوزن ها خنثی می کنند ، بنابراین بسیاری از انواع گیاهان می توانند در نزدیکی درختان کاج رشد کنند، اما بسیاری از آنها نمی توانند مستقیماً زیر درختان کاج یا در سایه آنها زنده بمانند. اگر می خواهید گیاهان بسیار نزدیک به درختان کاج رشد کنید، باید گیاهانی را پیدا کنید که بیشتر اوقات سایه را تحمل کنند. به عنوان مثال می توان به شمشادها (Ilex) و شمشادها (Buxus) مانند شمشاد معمولی (Buxus sempervirens) اشاره کرد.
سرو نقره ای
درخت سرو نقره ای به آبیاری کمی نیاز دارد. و تا حد بسیار زیادی به خشکی مقاوم میباشد.سرو نقره ای دارای عمر زیادی بوده و رشد سریعی دارد و به جهت ظاهر زیبا و مقاوم بودن نسبت به خشکی برای حاشیه اتوبان ها مورد استفاده قرار میگیرد .این درخت زیبا و همیشه سبز بومی جنوب غربی آمریکای شمالی و ایالات آریزونای آمریکا است.در نیومکزیکو واقع در جنوب غربی ایالت کالیفرنیا و کوه chisos در غرب تگزاس و در مکزیک در منطقه (coahuila) یافت می شود.این گیاه در سال 1334 وارد ایران شد .برای اولین بار این گیاه در دانشگاه کشاورزی کرج کاشته شد .
سرو نقره ای ، درختی زیبا و زینتی است که رشد سریعی دارد و ارتفاع آن به ۱۱ تا ۲۵ متر می رسد.ریشه های این گیاه گسترده و سطحی است. شاخ و برگ و میوه آن معطر است و بعد از هرس و آبیاری عطر بسیار دلنشینی را در فضا پخش می کند.
زیتون تلخ
درختی خزان کننده با حداکثر ارتفاع ۱۲ متر می باشد. گلهای بنفش رنگ و معطر این درخت در اردیبهشت ظاهر می شوند و نمای زیبایی به درخت می دهند. زیتون تلخ نیاز به آفتاب کامل دارد و در انواع خاکها به شرط آنکه عمق خاک کافی باشد قادر به رشد است، همچنین نیاز آبی زیتون تلخ پایین می باشد و درختی مناسب جهت جنگل کاری در مناطقی که سرمای شدید نداشته باشند، است.* نکته : میوه های زیتون تلخ که در تابستان ظاهر می شوند شبیه به زیتون اما سمی هستند و به مدت طولانی حتی تا پاییز و زمستان بر روی شاخه ها باقی می مانند، از این رو از کاشت این درخت در پارکها و محل های بازی کودکان باید اجتناب کرد.
ارغوان
درختچه ای خزان کننده با حداکثر ارتفاع ۱۵ متر می باشد. گل های ارغوانی رنگ آن در اوائل بهار و قبل از ظاهر شدن برگها نمایان شده به طوریکه شاخه ها یکپارچه گل می شوند. ارغوان در خاک های گچی و آهکی به خوبی رشد می کند، نیاز به آفتاب کامل دارد و نیاز آبی آن بسیار کم و به خشکی و کم آبی مقاوم است. این درختچه به راحتی از طریق کاشت بذر تکثیر می شود اما از طریق خوابانیدن در اوائل پاییز و قلمه نیمه خشبی در تابستان نیز قابل تکثیر است. چوب ارغوان بسیار قابل انعطاف است و از آن در تهیه سبد استفاده می شود.
اقاقیا
اقاقیا درخت متوسطی با شاخه‌های خمیده و تاجی چتری شکل (معمولا حدود ۲۵ متر) میباشد. پوست آن فقط در شاخه‌های جوان صاف است ولی سریعا شکافدار می‌شود و در سنین بالا دارای شکاف‌ها و شیارهای عمیقی می‌گردد.اقاقیا از جمله درختان مقاومی است که به منظور زیبا سازی فضای سبز، کاشت در پارک‌های جنگلی، کنترل فرسایش خاک و احیای اراضی کشت می‌شود. در هر نوع خاک اعم از خشک و فقیر به شرط آنکه غرقاب نباشد رشد می کند. این گیاه در خاک های آهکی، شیرین و حاصلخیز، که آب فراوان در خود نگه نمی دارد، خوب رشد می کند. اقاقیا گرما و سرمای شدید را تحمل کرده، حداقل دمای قابل تحمل آن 15ـ درجه سانتیگراد است. اقاقیا در هوای خشک و آفتابی به خوبی رشد می کند.نکته : گرده‌های گل این درخت برای افراد دارای آلرژی عاملی مشکل‌زا بوده و باید از استشمام آن خودداری نمایند.
طاووسی
درختچه ای با حداکثر ارتفاع ۳ متر می باشد. شاخه ها در تمام طول سال سبزرنگ هستند و تعداد کمی برگ بسیار کوچک بر روی آنها دیده می شود. در اواسط بهار، گل های زرد رنگ این درختچه که دارای عطر بسیار تندی هستند ظاهر می شوند و تا حدود ۲ ماه دوام دارند. طاووسی در انواع مختلف خاک می تواند رشد کند، نیاز به آفتاب کامل دارد و نیاز آبی نیز متوسط می باشد.
زبان گنجشک
به دليل رشد خوب و تاج گسترده در فضاي سبز كاشته مي‌شود.این درخت در جوانی دارای تاجی باریک و هرمی است که به تدریج به درختی سایه گستر تبدیل می شود. تنه آن خاکستری، قرمز با شیارهای عمیق است. برگچه ها 7-11 تائی، به شکل تخم مرغی سرنیزه ای، سطح فوقانی سبز تیره، سطح تحتانی سبز روشن و بدون کرک می باشد.
این گیاه به کم آبی و سرما مقاوم است ، زبان گنجشک گیاهی سریع الرشد می باشد و جهت کاشت در حاشیه خیابان توصیه می شود مقاوم به هوای آلوده شهری و صنعتی است. آب و هوای صحرائی و ساحلی را تحمل می کند. خاک مرطوب و غنی را ترجیح می دهد ولی در خاک های خشک و قلیائی نیز رشد مناسبی دارد. در فضای سبز، کاشت این درخت به جای چنار پیشنهاد می گردد.