رابطه تجمعی ذرات خاک را ساختمان خاک گویند.خاکدانه یا پد واحد ساختمانی خاک می باشد. خاکدانه اجتماعی از ذرات خاک است.که در اثر فشار در سطوح خاصی از یکدیگر جدا می شوند.خاکدانه دارای ثبات است و در برابر خشک و تر شدن متوالی مقاومت نموده و فرم خود را حفظ می کند.
رابطه تجمعی ( Aggregation) ذرات خاک را ساختمان خاک گویند
خاکدانه یا پد ( Ped) واحد ساختمانی خاک می باشد. خاکدانه اجتماعی از ذرات خاک است که بصورت لایه هائی به همدیگر پیوسته و در اثر فشار در سطوح خاصی از یکدیگر جدا می شوند.
خاکدانه دارای ثبات است و در برابر خشک و تر شدن متوالی مقاومت نموده و فرم خود را حفظ می کند. ابعاد خاکدانه از چند میلیمتر تا چند دسیمتر تغییر می کند. خاکدانه از کلوخ ( Clod) که در اثر زیر و رو نمودن خاک خشک یا خیس ایجاد می شود متفاوت است.
کلوخه هنگام خشک بودن بسیار سخت است، ولی در اثر خیس خوردن و یا یخ زدن و گرم شدن های متوالی از هم می پاشد. کلوخه در انتهای زمستان نرم و شکننده است، ولی چنانچه خشک گردد سخت و محکم می شود اما خاکدانه در مقابل عوامل فوق پایدار است.با این حال ثبات خاکدانه زیاد نبوده و انجام عملیات زیاد بروی خاک و یا زیر و رو نمودن آن در وضعیت خشک یا خیس به خاکدانه آسیب می رساند.
ثبات ساختمانی خاک اهمیت زیادی در کیفیت خاک زراعی دارد. خاکها با ساختمان توسعه یافته و پایدار دارای نفوذپذیری متعادلی نسبت به آب و هوا هستند و کار بروی آنها به سهولت و بدون صرف نیروی زیاد انجام پذیر است. خاک مناسب رشد گیاه خاکی است که از واحدهای ساختمانی به ابعاد یک تا چند میلیمتر تشکیل یافته باشد.
متأسفانه اکثر خاکهای زراعی ایران فاقد ساختمان بوده و انجام عملیات زراعی در آن موجب پیدایش کلوخه می گردد. اضافه کردن مواد آلی به خاک های معمول زراعی و انجام عملیات خاک ورزی در وضعیت گاورو بودن خاک برای توسعه و حفظ ساختمان خاک مطلوب بشمار می رود.