کاوش
های باستان شناسی مدارک و شواهد مستندی دال بر این که پیشینیان ما در 60
هزار سال پیش در منطقه عراق امروزی از گیاهان طبی نظیر بومادران و گل ختمی
باتلاقی استفاده می کرده اند، به دست آورده است. فلسفه استفاده از گیاهان
دارویی از کشوری به کشور دیگر تغییر می کند، به عنوان مثال هندیان باستان
معتقد به نوعی سیر مستمر تکاملی در طبیعت بودند و می خواستند تا با به
کارگیری گیاهان دارویی نیروهای پنهانی طبیعت را مهار کنند، در حالی که چینی
های باستان باور داشتند طبیعت برای هر دردی درمانی دارد. این روزها
تحقیقات و سرمایه گذاری روی طب سنتی در کشورهای چین، هند، نیجریه، ایالات
متحده آمریکا و حتی سازمان بهداشت جهانی بشدت رو به گسترش است؛ چنانچه
درآمد این بازار در بسیاری از کشورها سالانه به رقمی بالغ بر 60 میلیارد
دلار می رسد.
برقراری تعادل
راز مصرف داروهای گیاهی چینی
طب گیاهی چین با هدف
حفظ تعادل انرژی، جسم و روح پا به عرصه گذاشت. چینی ها حفظ سلامت را بیشتر
از درمان بیماری و تجویز دارو در اولویت قرار می دهند. پیشینه طب گیاهی در
چین به طور دقیق مشخص نیست، اما برخی معتقدند تاریخچه آن به 3400 سال پیش
از میلاد بازمی گردد. این تاریخ می تواند تا حد زیادی اغراق آمیز باشد، اما
معتبرترین کتابی که در این زمینه در چین توسط لی شی ژن نگاشته شد، به دوره
سلسله مینگ برمی گردد که در آن عنوان 2000 گیاه و عصاره دارویی ثبت شده
است. در سال 1990 میلادی آخرین ویرایش کتاب داروسازی جمهوری خلق چین چاپ شد
و اسامی 500 گیاه جدید به همراه 300 نسخه جدید دارویی ارائه شد. دولت چین
رسماً از سال 1949 میلادی به حمایت از طب گیاهی در کنار طب مدرن اقدام کرد.
طب گیاهی چین در دهه 1970 میلادی توجه آمریکایی ها را به خود جلب کرد و
امروزه حداقل در 40 مرکز رسمی و در بیش از 50 دانشگاه این کشور دنبال می
شود. وسعت داروهای گیاهی چینی و نسخه های آنها غیرقابل تصور است. به عنوان
مثال تنها در رساله داروسازی پن تسائوکانگ مو که در سال 1597 میلادی ارائه
شد، عنوان 8160 نسخه بر اساس 1871 ماده عمدتا گیاهی به چشم می خورد. در
دستورالعمل های گیاهی چینی حتی استفاده از اعضا و ترشحات انسان نیز کاربرد
داشته است. جالب است بدانید واکسن ضدآبله مدت های مدیدی در چین مورد
استفاده قرار می گرفت. طب گیاهی چینی کاملا با مفاهیم طب سنتی غربی که بر
اصل تشخیص و درمان بیماری استوار است، تفاوت دارد. برای چینی ها پیشگیری و
درمان عدم تعادل ها نظیر آنچه در هر بیماری شایع است به همراه مصرف مجموعه
ای از گیاهان، مواد معدنی و عصاره ها در اولویت است و به همین جهت برای به
دست آوردن تعادل از گذشته تا زمان حال مصرف گیاهانی همچون آستراگالوس یا
اشتانگ، ژینگو یا چهل سکه، جنسینگ و چای سبز در رژیم غذایی چینیان جایگاه
ویژه ای داشته است. متخصصان طب گیاهی چینی مدعی درمان سرطان نیستند، اما
باور دارند که با مصرف مخلوط داروهای گیاهی می توان درد و عوارض جانبی
درمان های رایج سرطان را کاهش داد، سیستم ایمنی بدن را تقویت کرد و در برخی
شرایط حتی می توان از بزرگ شدن تومورها و پراکنش آنها در بدن جلوگیری کرد.
به این نوع خاص از درمان اصطلاحا «فوژنگ یا فوژن» گفته می شود. آخرین
برآوردهای اقتصادی نشان می دهد چین سال گذشته تنها از فروش گیاهان دارویی
9/55 میلیارد دلار درآمد کسب کرده است. اما مساله قابل تامل دیگری که باید
به آن اشاره کرد، تحقیقات اخیر وزارت بهداشت ژاپن و دپارتمان بهداشت
کالیفرنیاست. این تحقیقات نشان می دهد برخی از ترکیبات دارویی چینی حاوی
جیوه، آرسنیک و سرب هستند، لذا بالطبع می توانند سلامت کبد و غده تیروئید
را در معرض مخاطره جدی قرار دهند. به همین مناسبت در مورد مصرف آنها نه
تنها باید الزامات قانونی جدی تری وضع شود، بلکه بهتر است به میزان مصرف
دارو هم دقت کافی مبذول داشت.
شادی روح و پاکسازی جسم از عناصر مضر راز طب گیاهی هندی
خاک حاصلخیز هند زمینه
را برای رشد انواع داروهای گیاهی که هنوز هم تعداد کثیری از آنها ناشناخته
باقی مانده ، فراهم کرده است. داروهای تسکین بخش هند نه تنها مرزهای آسیا،
بلکه حتی کشورهای غربی را هم درنوردیده اند. زیره سیاه، جوز، زنجبیل، شاه
دانه، هل، فلفل، روغن کرچک و کنجد از نمونه گیاهان دارویی این کشور هستند
که مصرف جهانی گسترده ای دارند. طب گیاهی در هند در حدود 1500 سال پیش از
میلاد نخست بر پایه شناخت 67 نوع گیاه مختلف شکل گرفت و بعدها در سال 600
میلادی عملا آموزه های اعراب در آن تغییراتی شگرف ایجاد کرد. پس از قرن 19
با ورود انگلیسی ها نیز تا حد زیادی طب گیاهی کنار گذاشته شد، اما ظرف سال
های اخیر باز هم گرایش های گسترده ای به سمت استفاده از داروهای گیاهی در
هند ایجاد شده است. واژه سانسکریت «آیورودیک» یا همان «دانش حیات» که
استفاده از داروهای گیاهی جزیی از آن است، دیگر برای جامعه جهانی ناشناخته
نیست. هندی ها باور دارند که مصرف یک داروی ایزوله به هیچ عنوان نمی تواند
بیماری را از بین ببرد. اما جدای از مصرف داروهای گیاهی، جراحی و استفاده
از ابزار پزشکی هم در میان هندیان مسبوق به سابقه بسیار طولانی است. بازار
مصرف داروهای هندی بیش از خود این کشور در کشورهای دیگر است. چنانچه آمارها
حاکی از آن است که در سال های اخیر میزان فروش داروهای گیاهی در هند تنها
یک میلیارد دلار و در بازارهای جهانی تا مرز 80 میلیارد دلار پیش رفته. از
25000 گونه گیاهی دارویی هندی قریب 20 گونه از جمله فلفل سیاه که میزان
مصرف سالانه آن بیش از 35 میلیون کیلوگرم است، در جهان بازار گسترده ای
دارند.