گیاهی علفی، پایا، به ارتفاع یک تا یک
و نیم متر و دارای ریزوم متورمی است که از آن ساقه ی هوایی خارج می شود.
از مشخصات آن این است که در قاعده ی ساقه ی گیاه برگهای بدون دمبرگ با
غلاف مشخص، ولی در قسمت فوقانی آن برگهای کامل ظاهر می شود
![]()
![]()
ساقه ی گلدار
گیاه از بین برگهای اخیر خارج می گردد. گلهای آن مجتمع به صورت سنبله و
محصور در دو براکته به رنگ سبز مایل به زرد است. هر گل آن سه کاسبرگ به
رنگ زرد مایل به سبز و جامی مرکب از سه گلبرگ نامساوی و پیوسته به هم به
صورت بوق دارد. درون جام گل یک پرچم زایا و پنج پرچم تحلیل یافته در اطراف
مادگی با تخمدان سه خانه جای دارد. میوه ی آن پوشینه است.
از کناره ی برگهای غلاف دار قاعده
ساقه، شاخه های کوچک و استوانه ای شکل ضخیمی خارج می شود که به صورت مورب
در زمین فرو رفته که هر یک ایجاد ریشه و برجستگی هایی می نماید. به این
ترتیب پیوسته پایه های جدید به وجود می آید.
این گیاه در نواحی شرقی هندوستان و چین
می روید ولی در بسیاری از نقاط حاره، مخصوصاً در هند و مالزی پرورش می
یابد. تکثیر آن مانند زنجبیل از طریق کاشتن قطعات ریزوم جوانه دار گیاه
صورت می گیرد.
قسمت مورد استفاده این گیاه( این گیاه
بومی ایران نیست و نام زردچوبه به ریزوم این گیاه که در بازارهای ایران
وجود دارد، اطلاق می شود) ریزوم آن است که پس از خارج نمودن از زمین ریشه
های آن را جدا ساخته، با آب می شویند، سپس در آب جوش قرار داده پس از خارج
کردن در گرمای خورشید به مدت چند روز خشک می کنند. ریزوم های خشک شده را
نیز بر حسب ابعاد جور می نمایند و به دو صورت زیر در معرض استفاده قرار می
دهند:
1. نوع گرد Curcuma rond که از غده های درشت اولیه ی گیاه به دست می آید.
2. نوع دراز Curcuma long که به شکل تقریباً استوانه ای، به طول سه تا هفت و به قطر یک تا دو سانتی متر است.
نوع گرد آن معمولاً از نظر مصرف بر نوع دراز ترجیح داده می شود.
سطح خارجی قطعات زردچوبه، رنگ زرد یا
خاکستری مایل به قهوه ای دارد. بوی آنها معطر و مخصوص و طعم آنها، معطر و
تلخ است و اگر در دهان قرار گیرد، آب دهان را به رنگ زرد در می آورد.
ترکیبات شیمیایی
زردچوبه دارای اسانسی مرکب از اسیدهای
والرینیک و کاپریلیک، یک درصد فلاندرن، سابی نن،یک درصد سینئول و یک درصد
بورنئول است همچنین دارای نوعی الکل به نام تورمرول می باشد به علاوه
دارای کورکومون(یک ماده ی رزینی زرد رنگ) و کورکومین (یک ماده ی نارنجی
زرد و قابل تبلور) است؛ از کورکومین نوعی کاغذ جهت سنجش pH محلول ها
استفاده به عمل می آورد.
خواص دارویی
1.گرفتگی و انسداد صدا را باز می‌کند و برای تمیز کردن کبد بکار می رود.
2.مخلوط یک قاشق غذاخوری زردچوبه و یک قاشق انیسون و سرکه برای درمان یرقان مفید است.
3.برای رفع دندان درد آنرا در دهان انداخته و بجوید.
4.زردچوبه بهترین داروی ضد تورم است و
در اروپا و آمریکا از آن بدین منظور استفاده می‌کنند که می‌توان از سه
فنجان دم کرده زردچوبه در روز و یا مقدار دو کپسول سه بار در روز استفاده
کرد.
5.برای خشک کردن زخمها و رفع درد آنها می‌توان گرد خشک زردچوبه را روی آنها ریخت.
6.زردچوبه بادشکن، تصفیه کننده خون، تب‌بر، محرک و انرژی‌زا می‌باشد.
7.زردچوبه برای رساندن دمل نیز مفید است.
8.خانم‌هایی که عادت ماهیانه آنها نامنظم است برای تنظیم آن باید از زردچوبه استفاده کنند.
9.از زردچوبه برای درمان کمر درد، پشت درد و سینه درد نیز استفاده می‌شود.
10.برای درمان اسهال و اسهال خونی حتما از دم کرده زردچوبه استفاده کنید.
11.برای درمان التهاب لثه زردچوبه را دم کرده و آنرا قرقره کنید.
12.زردچوبه از سرطان جلوگیری می‌کند بنابراین حتما سعی کنید که در غذاها از زردچوبه استفاده کنید.
یك بررسی جدید نشان می‌دهد كه زردچوبه و مكمل‌های غذایی آن ممكن است به پیشگیری و درمان برخی بیماری‌های استخوانی كمك كنند.
ریشه زردچوبه در طب سنتی آسیا برای
قرن‌ها به عنوان درمانی برای التهاب مفاصل یا آرتریت كاربرد داشته است.
داروهای ضدالتهابی نوین كه برای درمان آرتریت به كار می‌روند عوارض جانبی
بسیاری دارند بنابراین پزشكان و پژوهشگران به دنبال شیوه‌های درمانی
جایگزین برای این بیماری بوده‌اند.
امروزه مكمل‌های غذایی حاوی زردچوبه با
نام كوركومین (curcumin) كه رنگ زرد زردچوبه ناشی از آن است،در بازار
موجود است. تصور می‌شود این ماده نیز دارای خواص ضدالتهابی باشد.
دكتر فانك با دكتر باربارا ان. تیمرمن،
رئیس مركزپژوهش طب گیاهی آریزونا- برای بررسی بهتر اثرات مواد شبه
كوركومینی در زردچوبه عصاره‌هایی با میزان استاندارد تهیه كردند سپس
تاثیربخشی آنها را بر روی موش‌های آزمایشگاهی مبتلا به آرتریت روماتوئید
آزمایش كردند نتیجه آن بود كه این مواد واقعاْ علائم التهاب مفصل را كاهش
می دهند.
مضرات
با تمام مزایای گفته شده باید اشاره
کرد که زیاده‌روی در مصرف زردچوبه برای قلب مضر است ولی اگر آنرا با لیمو
ترش استفاده کنید اثرات مضر آنرا خنثی می‌سازد.