رازک :
نام علمی : Humulus lupulus
مقدمه و گیاهشناسی
رازک گیاهی است با قدمت بیش از هزار سال که از گذشته دارای کاربرد های دارویی و نوشابه ای بوده است و از قدیم الایام در اروپا در باغچه های منازل کشت می شده است. رازک گیاهی است دوپایه، علفی، چندساله (بجز گونه ی H. japonicus که یکساله می باشد)، بالا رونده (ساقه ی این گیاه در جهت عقربه های ساعت به دور قیم می پیچد)، دارای رشدی بسیار سریع (20 تا 50 سانتی متر رشد در هر هفته) که تا 10 متر می تواند ارتفاع داشته باشد.برگ های این گیاه سه تا پنج لوبه می باشند که بصورت متقابل بر روی ساقه قرار می گیرند. گل های ماده بصورت مخروطی شکل و گل های نر بصورت خوشه در کنار برگ ها آویزان می باشند. مخروط های ماده که اصطلاحا به میوه ی رازک مشهور می باشند. رازک دارای ارقام مختلف و فراوانی است که هر یک از این ارقام دارای کاربرد متفاوتی می باشند.
نیازهای اکولوژیکی و پراكنش
از لحاظ نیاز های اکولوژیکی به آب و هوایی نسبتا خنک و متوسط دمای 15 تا 18 درجه سانتی گراد نیاز دارد. رازک در مناطقی می روید که دارای حداقل 550 تا 600 میلیمتر بارندگی می باشند و توصیه می شود که در مناطق بادخیز و همچنین دارای سطح آب زیرزمینی بالا از کشت این گیاه خودداری شود. رازک به خاک های دارای بافت لومی و غنی از ترکیبات کلسیمی و دارای pH تقریبا خنثی احتیاج دارد. این گیاه در مناطق شمالی كشورمان بصورت خودرو یافت می شود.
كاشت، داشت و برداشت
رازک از نظر بیولوژیکی گیاهی بالارونده است و در صورت عدم استفاده از داربست، کاهش چشمگیر محصول مشاهده خواهد شد. در تهیه داربست، تیرک های اصلی را از جنس چوب یا سیمان با فاصله 12 متر نصب می نمایند. در فواصل 3 متری دو ردیف سیم فولادی با ضخامت شش میلیمتر جهت کشت گیاهان قرار میگیرد.
اكنون به روش های تکثیر رازک اشاره می کنیم: 1- بذر 2- قلمه ساقه 3- قلمه ریشه (در مقیاس وسیع و تجاری)
کشت قلمه ها در فصل پائیز یا بهار صورت می گیرد. در گودال هایی به عمق 30 تا 40 سانتی متر، قلمه ها طوری در گودال قرار می گیرند که ریشه ی آنها در عمق 15 سانتی متری عمق زمین قرار بگیرد.
رازک در آغاز رویش نیاز به ازت و پتاس فراوانی دارد ولی در مرحله گلدهی به فسفر زیادی نیاز دارد. وجین علف های هرز، حذف گیاهان بیمار، حذف شاخه های عقیم، مبارزه با آفات و بیماری ها از دیگر اعمال مهم در مرحله ی داشت می باشند.
برداشت گل های ماده رسیده که به رنگ زرد مایل به سبز می باشند. رنگ زرد ناشی از حضور لوپولون در مجاری ترشحی است. این رنگ 5 تا 8 روز مشاهده می گردد و بایستی به سرعت گلها برداشت گردند. زمان برداشت معمولا در اواسط مرداد یا اواخر شهریور است و برداشت این گیاه همواره با دستگاه های مخصوص صورت می پذیرد.
تركیبات شیمیایی و فرآوری
در ناحیه ی تحتانی فلس های گل های ماده حفرات حاوی مواد موثره وجود دارند. مواد موثره ی موجود در گل های ماده ترکیبات رزینی و اسانس می باشند که در این میان ترکیبات رزینی دارای اهمیت فوق العاده ای هستند. ترکیبات رزینی موجود در گلهای ماده ی رازک به دو دسته ی آلفا اسید های تلخ و بتا اسید های تلخ تقسیم بندی می شوند.
خواص درمانی و کاربردها
عمده ترین خواص درمانی این گیاه عبارتند از: آرام بخش و خواب آور، آنتی بیوتیک ملایم (بر علیه باکتریهای گرم مثبت) و ... . از عصاره ی حاصل از گل های ماده ی رازک در صنایع نوشابه سازی بصورت بسیار گسترده استفاده می گردد. رازک ویژگی‌های خاصی به ماء الشعیر می‌دهد. با رسوب پروتئین ها باعث شفافیت آن می‌شود. عطر خاصی به آن می‌بخشد.